Андрэй Ягораў: Беларусь можа апынуцца ў “статку чорных авечак”

TUT.BY

Незалежныя эксперты па маніторынгу Балонскага працэса бачаць сэнс у працягу Дарожнай карты рэфармавання вышэйшай адукацыі для нашай краіны, але з узмацненнем яе ўмоваў.

На мінулым тыдні ў Мінску адбылася сустрэча стэйкхолдараў Балонскага працэсу ў Беларусі з экспертнай групай па яго маніторынгу (Advisory Group 2). У групу ўваходзяць прадстаўнікі розных краін і структур (Еўрапейскай камісіі, Еўрапейскага саюза студэнтаў, міжнародных прафсаюзаў, выкладчыкаў і інш.). Эксперты вывучаюць дакументы Міністэрства адукацыі і незалежных арганізацый (Грамадскага Балонскага камітэту, Нацплатформы, студэнцкіх суполак і інш.) аб дынаміцы зменаў у рэфармаванні вышэйшай адукацыі Беларусі. Задача экспертаў заключаецца ў тым, каб перад наступным самітам міністраў адукацыі, які адбудзецца ў траўні 2018 года ў Парыжы, даць справаздачу адносна таго, як Беларусь выканала ўмовы Дарожнай карты. У той жа час экспертная група не прымае ніякіх рашэнняў адносна таго, што далей рабіць з удзелам Беларусі ў Балонскім працэсе. Але яна непасрэдна кантатуе з рознымі стэйкхолдарамі, сярод якіх – прадстаўнікі Міністэрства адукацыі, ВНУ, грамадскіх і студэнцкіх арганізацый.    

Пра што ішла гаворка падчас апошняй сустрэчы ў Мінску, Службе інфармацыі “ЕўраБеларусі” распавёў сябра ad hoc камісіі на базе Нацыянальнай платформы па маніторынгу выканання Дарожнай карты рэфармавання вышэйшай адукацыі Андрэй Ягораў.

– Наколькі прасунулася Беларусь у выкананні ўмоў Дарожнай карты?

– На сённяшні дзень Беларусь выканала менш за 30% узятых на сябе абавязальніцтваў па Дарожнай карце. Гэта значыць, што да траўня 2018 года мы мусім выканаць астатнія 70%, што выглядае маларэалістычна. Пакуль што зроблены толькі пэўныя крокі, напрыклад, тэхнічная рэформа трохпрыступкавай сістэмы адукацыі ўнесена ў праект зменаў у Кодэкс аб адукацыі. Але гэта толькі нязначная частка. Не вядзецца ніякая праца адносна Нацыянальнай рамкі кваліфікацый, не вырашана пытанне з аўтаноміяй універсітэтаў, няма паляпшэння сітуацыі з рэгістрацыяй студэнцкіх арганізацый. Падчас сустрэчы падкрэслівалася, што, з аднаго боку, апошнім часам пачалі рэгістраваць студэнцкія арганізацыі, якія раней не рэгістравалі...

– Апошнім часам – гэта за які перыяд?

– Цягам апошняга года. Але гэты працэс татальна кантралюецца рэктарамі ВНУ. Рэгістрацыя адбываецца толькі ў тым выпадку, калі прынесці даведку, што ўніверсітэт не мае нічога супраць гэтага. То бок, няма ніякага студэнцкага самакіравання. Але ёсць яшчэ адзін момант: існаванне ў Крымінальным кодэксе Беларусі артыкула 193.1, які забараняе дзейнасць ад імя незарэгістраванай арганізацыі. У нашай краіне дзейнічае шмат студэнцкіх арганізацый пры розных ВНУ, але многія з іх не маюць адпаведнай рэгістрацыі. Атрымліваецца, што сябры такіх арганізацый – “крымінальнікі”, у адпаведнасці з нашым Кодэксам, гэта проста абсурд!

Закраналася пытанне размеркавання, казалі, што ў ім бачацца пачаткі прымусовай працы для студэнтаў. Да таго ж, па факце, не ўсе могуць працаўладкавацца. Афіцыйна па першым размеркаванні ўладкоўваецца 97% выпускнікоў, хаця ў рэчаіснасці многія прыходзяць на месца працы, дзе іх не бяруць, і потым яны просяць пераразмеркавання, і тады шмат хто атрымлівае даведку пра свабоднае працаўладкаванне. Даведацца пра дакладную колькасць такіх людзей немагчыма. Гэта ўжо не кажучы пра розныя парушэнні базавых правоў падчас размеркавання. Напрыклад, дзяўчаты атрымліваюць горшыя месцы, і калі яны не хочуць туды ехаць, ім “рэкамендуюць” выходзіць замуж ці ўвогуле зацяжарыць. Гэта паказвае сутнаснае парушэнне нармальнага чалавечага падыходу да роўнасці студэнтаў.

Таксама студэнты казалі пра палітычны пераслед, ціск на актывістаў, якія займаюцца грамадска-палітычнай дзейнасцю. Былі студэнты, якія прысутнічалі на мінулай сустрэчы з экспертнай групай год таму, і за гэты год іх паспелі выключыць з ВНУ па надуманых прычынах.

– Што рабіць у выпадку, калі сітуацыя не паляпшаецца ці паляпшаецца нязначна?  

– Мы разумеем, што невыкананне Дарожнай карты, хутчэй за ўсё, не прывядзе да таго, што Беларусь выключаць з Балонскага працэсу. І гэта добра. Але калі нічога не зрабіць з тым, што Беларусь не выканала свае абавязкі, гэта падарве давер да ўсёй Балонскай сістэмы. Калі мы можам уступіць у клуб і не выконваць яго правілаў, гэта дыскрэдытуе сам клуб. У Балонскім працэсе цяпер ідзе дыскусія адносна невыканання яго патрабаванняў многімі краінамі. Ёсць спецыяльная працоўная група, якая займаецца гэтымі пытаннямі – “non-implementation”. Яна думае над тым, як, з аднаго боку, аказаць падтрымку такім краінам, а з іншага – стварыць умовы, каб падштурхнуць іх да рэформ. І ёсць прапанова ўсе гэтыя краіны загнаць у “статак чорных авечак”, якіх будуць “пасвіць” спецыяльным чынам. Для нас гэта не вельмі добрая сітуацыя. Мы хацелі б пакінуць Беларусь як асобны кейс з працягам Дарожнай карты на наступныя тры гады. Пры гэтым давядзецца канстатаваць “non-implementation”, але і адзначыць, што Дарожная карта паспрыяла пэўным зменам у заканадаўстве і дыялогу паміж незалежнымі стэйкхолдарамі і дзяржаўнай сістэмай адукацыі. Але працягнуць Дарожную карту трэба з большай дэталізацыяй умоваў, якія б спрыялі рэформам. У любым выпадку, нашай краіне патрэбны план дзеянняў. Але пакуль ніякага рашэння на гэты конт не вынесена, яго будуць прымаць міністры адукацыі на саміце. Адзінае, першая частка справаздачы экспертнай групы будзе зроблена ў верасні і, магчыма, у кастрычніку-лістападзе мы будзем яе абмяркоўваць.

– А ўвогуле ў якім фармаце адбывалася сустрэча? Дыялог, дыскусія бакоў?

– Дыскусія была толькі паміж незалежнымі стэйкхолдарамі і экспертнай групай. Астатнія – прадстаўнікі розных ВНУ, сябры экспертнай групы ад Беларусі, дэлегаваныя Міністэрствам, падчас сустрэчы адмоўчваліся. Потым у кулуарах людзі з advisory group здзіўляліся, чаму яны нічога не сказалі. Відаць, не дазволілі: праявіш ініцыятыву – атрымаеш па галаве.