Балонскі працэс – “тэст на адэкватнасць” для ўзаемадзеяння з Еўразвязам

Эксперты адзначаюць замарожванне рэформ і адкат у працэсе імплементацыі Дарожнай карты.

З якімі выклікамі сутыкаецца грамадзянская супольнасць, спрабуючы паўплываць на выкананне Беларуссю сваіх абавязацельстваў на шляху далучэння да Балонскага працэсу? Якія крокі для наладжвання дыялогу паміж грамадскасцю і дзяржавай можна зрабіць? І чым пагражае Беларусі невыкананне ўмоў Дарожнай карты? Служба інфармацыі “ЕўраБеларусі” задала гэтыя пытанні экспертам.

Андрэй Ягораў, дырэктар Цэнтра еўрапейскай трансфармацыі:

– Першы і самы галоўны выклік, які стаіць сёння перад грамадзянскай супольнасцю ў кантролі за рэалізацыяй Дарожнай карты,  – удзел грамадскасці ў самым шырокім сэнсе ў пытаннях рэфармавання вышэйшай адукацыі. Таму што ў Беларусі няма грамадска-дзяржаўнага дыялогу на гэты конт. Ёсць толькі крокі аднаго “гульца” – дзяржавы, – які то імкнецца да Балонскага працэсу і падпісвае Дарожную карту, то адмаўляецца ад яе выканання. Пры гэтым няма грамадскай дыскусіі наконт патрэбы Беларусі ісці па шляху рэформ, якім чынам трэба выконваць патрабаванні Балонскага працэсу, што гэта будзе значыць для сістэмы адукацыі. У такім важным для краіны пытанні ўсе рашэнні прымаюцца без удзелу грамадскасці.

Другая рэч – хістанні беларускага ўраду і непаслядоўнасць у выкананні парадку рэформ. Адбываюцца імітацыйныя рэчы: нібыта мы ў Балонскім працэсе, і нібыта не трэба нічога рабіць, мы робім выгляд, што ўсё ў парадку. Не, не ўсё ў парадку, і не трэба гэта замоўчваць.

Трэцяя ўпраблема ў тым, што цяпер пад дыскусіямі аб адукацыі хаваецца пэўны пачатак контррэформ. У лепшым выпадку адбываецца замарожванне рэформ, у горшым – увогуле адкат.

Паўплываць на гэта складана, бо грамадзянская супольнасць адключана ад удзелу ў вырашэнні любых сутнасных для краіны пытанняў. Таму трэба пашыраць склад арганізацый і суб’ектаў, зацікаўленых у зменах у адукацыі: камунікаваць з прадпрыемствамі і прадпрымальнікамі, якія маюць патрэбу ў кадрах, што пастаўляе сістэма вышэйшай адукацыі, выходзіць на бацькоў, уцягваць у больш актыўную пазіцыю акадэмічную супольнасць і студэнтаў. Аднак кожны раз мы натрапляем на вельмі слабую зацікаўленасць гэтых супольнасцяў.

Але нам дапамагаюць міжнародныя механізмы. Бо калі мы кажам пра эканамічныя пытанні, тут урад цалкам залежыць ад сваёй палітычнай волі, а калі мы кажам пра Балонскі працэс, то ўсё ж такі гэта яшчэ 47 краін, якія прымаюць Беларусь у сваё кола. І яны могуць ціснуць на нас: калі вы хочаце быць у клубе, то вам трэба нешта рабіць, каб адпавядаць яго стандартам. Дзякуючы магчымасці камунікаваць не толькі з беларускім урадам, але і з урадамі іншых краін і партнёрамі ў Еўразвязе, грамадзянская супольнасць можа мець больш важкі голас.

Мы разлічваем на дыялог з дзяржаўнымі інстытутамі, у нас няма ніякай ваяўнічай пазіцыі толькі крытыкаваць беларускі ўрад. Мы спадзяемся, што ёсць хаця б частка разумення неабходнасці рэформ з дзяржаўнага боку. Таму мы прапануем удзельнічаць у канферэнцыі, прысвечанай ролі грамадзянскай супольнасці ў імплементацыі Дарожнай карты рэфармавання вышэйшай адукацыі. Афіцыйнае байкатаванне дзяржавай грамадзянскай супольнасці (пры тым, што неафіцыйныя кантакты падтрымліваюцца, але абмяжоўваюцца палітычнай воляй, якая сыходзіць ад Адміністрацыі прэзідэнта) стане працягам той прыкрай сітуацыі, якая складваецца цяпер. У такім выпадку грамадзянская супольнасць будзе працягваць нарошчваць уплыў і ціск на беларускі ўрад. Бо трэба разумець, што Балонскі працэс – “тэст на адэкватнасць” для ўзаемадзеяння з Еўразвязам. І калі тут дзяржава не будзе ісці на супрацоўніцтва, то як яна можа разлічваць, што міжнародныя фінансавыя інстытуты пойдуць на супрацоўніцтва? Чаму беларускі ўрад думае, што Еўразвяз будзе падпісваць дамову аб двухбаковым супрацоўніцтве, калі Беларусь не можа выканаць дамоўленнасці па менш глабальных пытаннях?..

Уладзімір Дунаеў, прафесар, сябра Грамадскага Балонскага камітэту:

– Цяпер Грамадскі Балонскі камітэт рыхтуецца да міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі на тэму ролі грамадзянскай супольнасці ў імплементацыі Дарожнай карты рэфармавання вышэйшай адукацыі Беларусі. На жаль, мы бачым тармажэнне, адкат у рэалізацыі рэформ. Гэта выклікае расчараванне і сведчыць пра няздольнасць беларускай улады дамаўляцца, бо Дарожная карта – гэта міжнародныя абавязацельствы.

Ёсць традыцыйная функцыя інстытута грамадзянскай супольнасці, дзе яна выступае ў ролі “watchdogs” – “вартавых сабак”, то бок сочыць за выкананнем дзяржавай рэформ. Мы распрацавалі індэкс рэалізацыі Дарожнай карты, які будзе прадстаўлены на канферэнцыі. На жаль, ён неаптымістычны, бо вынікі даволі сціплыя. Да таго ж мы назіраем, што дзяржава адмаўляецца ад выканання абавязацельстваў, якія былі заяўлены яшчэ год таму.

Апроч адвакатавання сацыяльных груп, адстойвання інтарэсаў студэнтаў і працадаўцаў, грамадзянская супольнасць у Беларусі выконвае і экспертную ролю, бо дзяржаўныя інстытуты не маюць кампетэнцыі для рэфармавання вышэйшай адукацыі. Канферэнцыя стане пляцоўкай для абмену меркаваннямі экспертаў, дасланыя заяўкі сведчаць, што шмат прадстаўнікоў выкладчыцкага корпусу з беларускіх універсітэтаў збіраюцца ўзяць у ёй удзел. Гэта значыць, што яны гатовыя ўдзельнічаць у дыскусіі аб змене каштоўнасцяў, інструментаў (інтэрнацыяналізацыя, нацыянальная рамка кваліфікацый і інш.), без якой ніякія рэформы не будуць эфектыўнымі.

Мы хацелі б пазнаёміцца з досведам іншых краін, якія прайшлі шлях Балонскіх рэформ. На канферэнцыі адбудзецца круглы стол, дзе прадстаўнікі краін Усходняга партнёрства на высокім узроўні будуць дзяліцца з намі сваімі здабыткамі ў рэфармаванні вышэйшай адукацыі. Асабліва важна для нас, што ў якасці асноўнага дакладчыка пленарнага паседжання канферэнцыі выступіць легендарная фігура ў галіне вышэйшай адукацыі ў Еўропе – эксперт па палітыцы, менеджменце і адміністраванні вышэйшай адукацыі прафесар Ян Садлак (Ian Sadlak), прэзідэнт Міжнароднай абсерваторыі па акадэмічным ранжыраванні і ўдасканаленню (IREG Observatory), былы дырэктар Еўрапейскага цэнтра вышэйшай адукацыі (ЮНЕСКА-СЕПЕС 1999 -2009 гады) і кіраўнік Дэпартамента палітыкі ў галіне вышэйшай адукацыі ЮНЕСКА (1992 - 1999 гады).

Міжнародная навукова-практычная канферэнцыя “Грамадскі ўдзел у мадэрнізацыі вышэйшай школы: роля грамадзянскай супольнасці ў імплементацыі Дарожнай карты рэфармавання вышэйшай адукацыі Беларусі” пройдзе ў Мінску 23-24 верасня 2016 года. Для ўдзелу ў канферэнцыі неабходна запоўніць рэгістрацыйную форму.