Андрэй Хадановіч: Цытата для кагосьці будзе някепскай нажыўкай, каб разгарнуць кніжку

Паэт жадае сустрэць у "Цытуй сваё!" незнаёмага чалавека і цікавую думку, якой не чытаў. Пакуль усё - ад выказванняў Акудовіча да тэкстаў з "Народнага альбому" - хораша, але добра знаёма, кажа ён.

Мы працягваем праект "Цытуй сваё!", які заклікае беларусаў згадаць найлепшыя цытаты літаратараў, філосафаў, грамадскіх і палітычных дзеячоў Беларусі. Нашыя вядомыя сучаснікі штотыднёва каментуюць дасланыя карыстальнікамі сеціва і апублікаваныя ў межах праекта пярліны мыслення - пагаджаюцца альбо спрачаюцца з імі і, безумоўна, абгрунтоўваюць уласны выбар.

Днямі ў сталічнай галерэі "Ў" адбыўся арт-івэнт "Грамадзянскасць.BY-2015", у межах якога праект "Цытуй сваё!" прадставіла каардынатар Лятучага ўніверсітэта, кандыдат сацыялагічных навук Таццяна Вадалажская. У якасці візуальнага сродка даследчыца выкарыстала калаж з фотапартрэтамі вядомых беларусаў розных часоў. 

"Усе мы ведаем людзей на гэтых здымках. А ці добра мы ведаем, што яны казалі, пра што думалі, да якіх высноваў прыходзілі?" - запытала яна ўдзельнікаў арт-івэнту і зачытала цытаты, але без агучвання імёнаў іх аўтараў. Трэба было згадаць ці здагадацца, каму належыць кожная цытата.

На жаль, амаль ніводны з удзельнікаў не трапіў у "яблычак". Часцей за ўсё ў якасці "здагадак" гучалі наступныя імёны: Акудовіч, Разанаў, Купала і Колас. Людзі "не пазнавалі" словаў Быкава і Бабкова.     

Сёння сваім меркаваннем датычна "Цытуй сваё!" дзеліцца кіраўнік Беларускага ПЭН-Цэнтра, сябра журы шэрагу літаратурных прэміяў, паэт і перакладчык Андрэй Хадановіч.

- Мне здаецца, праект вельмі патрэбны і надзённы. Самы цытаваны персанаж беларускай прасторы (Аляксандр Лукашэнка. - ЕўраБеларусь) калісьці казаў: беларуская мова - гэта мова, на якой немагчыма выразіць складаную думку. У гэтым сэнсе незалежна нават ад мовы (па-беларуску, па-руску, па-ангельску, на ідзішы калі шукаць цытаты) у беларускай прасторы назапашаны пласты культуры, якая побач з намі, але мы не заўсёды ёй валодаем.

Мы не перакрочваем нейкія перагародкі тусовак і прафесійных цікавасцяў. Літаратары малавата ведаюць пра тое, што робіцца ў музыцы, ў жывапісу. І наадварот. У гэтым сэнсе цытаванне - гэта, канешне, спрашэчнне ўспрымання, звядзенне гэтага ўспрымання да слоганаў. Затое гэтыя слоганы, дэвізы, "крылатыя словы", як нас вучылі казаць у школе, сапраўды маюць крылы. Ёсць эфектныя, спазнавальныя цытаты ў беларускай літаратуры, ў беларускім мысленні, ў беларускім мастацтве.

Таму вось так інтэрдысцыплінарна, з розных жанраў, з філасофскай эсэістыкі, з паэзіі, з песень, з яскравых выказванняў нашых культурных дзеячоў, я думаю, можна сабраць някепскую афарыстычную бібліятэку.

Марк Твэн казаў, што афарызм - добра адрэдагаваны раман. Цытуючы, мы, канешне, добра рэдагуем, затое пакідаем самае эфектнае. І, можа быць, цытата, слоган, кідкая метафара для кагосьці будзе някепскім трамплінам, някепскай нажыўкай, каб разгарнуць кніжку,тэкст якой цытаваўся, і пагрузіцца глыбей.

Я чытаў цытаты, апублікаваныя ў межах праекта. Таго, што мне спадабалася б, я пакуль не знайшоў. Як і ніводнай незнаёмай. З надзеяй чакаю! Хачу пабачыць незнаёмага мне чалавека і цікавую думку, якой не чытаў.

Пакуль усё - ад выказванняў Акудовіча да тэкстаў з "Народнага альбому" Анемпадыстава, мне здаецца, рэпрэзэнтатыўна і хораша. 

Беларускія цытаты ўзгадваеш усё жыццё. Ведаеце, я напісаў цэлую кніжку, але пакуль не надрукаваў. Называю яе часам то "Дурка беларуская", то "Вершаскраданне". Яна ўся пабудаваная на выкарыстанні пуэнта, фінальнай яскравай кропкі якой-небудзь не маёй цытаты. Магу прывесці прыклады.

"Ах, нумар ейнае мабілы, Забыць цябе не маю сілы!". Зразумела, гэта перайначаныя радкі пра родны кут з паэмы Якуба Коласа "Новая зямля".

Альбо, скажам, што-небудзь вось такое: "Каб сонца засланіць - вушэй асліных досыць. Шкада, што наш асёл загару не выносіць". Гэта ўжо першы радок цытуецца з байкі Кандрата Крапівы "Сава, асёл ды сонца".

Ці вось яшчэ: "З гэтым народам гутарку весці/ Можна, хіба што, ўзяўшы па дзвесці". Я ўжо не тое, каб палемізую, а ўступаю ў дыялог з Янкам Купалам у вершы "З кутка жаданняў".

Нагадаем, што ахвотныя ўзяць удзел у праекце могуць даслаць улюбёныя цытаты беларукіх аўтараў на электронны адрас [email protected].