Чаму Апалон – беларускі бог, і іншыя цікавінкі нацыянальнага мыслення (ФОТА)

У другой анталогіі айчыннай думкі “Код прысутнасці” сабраны цэлы інтэлектуальны сусвет Беларусі. Прэзентацыя выдання адбылася днямі ў сталічнай галерэі “Ў”.

“Код прысутнасці” – гэта своеасаблівая справаздача таго, што адбывалася ў нацыянальнай мысленчай прасторы з 2000 да 2015 года. Вядома, увайшлі ў яе не ўсе тэксты і аўтары, якія маглі б, быў даволі жорсткі адбор. Тым не менш, як адзначаюць самі ўкладальнікі, зборнік – не эталон, і “ў іншай сітуацыі мы б на адну анталогію мелі б 10 альтэрнатыў”.

Каардынатарка праекту Таццяна Вадалажская распавяла Службе інфармацыі “ЕўраБеларусі”, што першая анталогія, якую выдалі ў 2003 годзе Валянцін Акудовіч і Алесь Анціпенка, датычылася пэўнага перыяду, і за гэты час шмат чаго адбылося ў беларускім інтэлектуальным полі. Яна не пагаджаецца з кіраўніком аддзялення філасофіі і літаратуры Беларускага Калегіюма Валянцінам Акудовічам, што за апошнія 10 гадоў не з’явілася новых герояў для анталогіі.

Таццяна Вадалажская з першым выданнем анталогіі

– Калі паглядзець спісы імёнаў у новай і папярэдняй анталогіях, яны розняцца. Зразумела, што ў новым выданні ёсць і тыя ж героі, і новыя. Мне ўвогуле здаецца, што інтэлектуальнае жыццё – гэта не спаборніцтва. І нават калі ёсць тыя ж аўтары – гэта абсалютна іншыя тэксты, іншае разуменне, іншае стаўленне да сябе, да думкі. Таму я б не рабіла гэтага параўнання, гэта не слушна.

Па словах Таццяны Вадалажскай, новая анталогія – для тых, каго цікавіць Беларусь.

– Хаця, канечне, гэта не лёгкае чытво, якое можна ўзяць з сабой пачытаць у аэрапорт, – дадае яна.

На думку каардынатаркі, выданне мае тры яскравыя асаблівасці. Па-першае, гэта палемічнасць і дыскусійнасць (бо ранейшыя тэксты гучалі як маніфесты). Другая адметнасць у тым, што Беларусь становіцца кропкай адліку для філосафаў. І, нарэшце, менавіта ў анталогіі стала бачна, што беларускае мысленне пачало ствараць свой сусвет.

Адзін з аўтараў “Кода прысутнасці” Максім Жбанкоў акрэсліў выданне як падзею “нахабную, але неабходную”.

Максім Жбанкоў

Філосаф Валянцін Акудовіч зазначыў, што не хоча выглядаць песімістам, але распавёў пра крызіс філасофіі ў глабальным маштабе. І ўсё ж адзначыў:

– У 2000-я гады стала ясна: хопіць здзеклівых усмешак, калі хтосьці кажа “беларускі філосаф”. І адным з крокаў была ідэя стварыць анталогію, сабраць лепшыя тэксты і зафіксаваць, што мы ёсць. І калі мы яе зрабілі, Алесь Анціпенка сказаў: “Ну, цяпер можна і паміраць”. У чым розніца паміж той анталогіяй і апошняй? Сёння я ўзяў яе ў рукі і чамусьці пра тое, што можна паміраць, не падумаў.

Валянцін Акудовіч

А вось Ігару Бабкову выданне “Кода прысутнасці” прынесла “асабістую траўматычную гісторыю”.

– Па-першае, я прыдумаў абсалютна геніяльную назву для анталогіі: “Простыя рэчы. Беларускае мысленне на зломе эпохаў”. Усе мае калегі сказалі, што назва проста шыкоўная і на галасаванні яе… пракацілі. Далей я вырашыў прапанаваць гісторыю пра тое, што адбывалася з беларускім мысленнем апошнія 15 год. Прыдумаў тыпалогію, перадгісторыю… Сказалі – геніяльна. Пракацілі. Калі справа дайшла да малюнка вокладкі, я ўжо баяўся паказваць пальцам на той, які мне здаваўся найлепшым, і не браў удзел у галасаванні. Ясна, што найлепшы не прайшоў. А на астачу вырашылі прэзентацыю анталогіі накласці на цудоўны праект кнігарні “Логвінаў”, у якім я бяру ўдзел. Нягледзячы, альбо дзякуючы гэтаму ўсяму, кніжка атрымалася шыкоўная, – падзяліўся філосаф і літаратар.

Ігар Бабкоў

Павел Баркоўскі

Адзін з аўтараў выдання Павел Баркоўскі звярнуў увагу на тое, што большасць тэкстаў анталогіі напісаны ў кантэксце эпохі і сітуацыі.

Акадэмічны дырэктар Беларускага Калегіюма Ірына Дубянецкая на прэзентацыі распавяла адну са сваіх улюбёных баек пра тое, чаму Апалон – беларускі, а не грэчаскі бог.

Ірына Дубянецкая

– Па-першае, ён прыхадзень у грэцкі пантэон з поўначы. Ён меў непераможныя стрэлы і раз на 40 гадоў лётаў дамоў, на сваю Бацькаўшчыну, і адкопваў свае непераможныя стрэлы. І толькі беларусы ведаюць, што стрэлы закопваюць: толькі ў нас, і гэта адзінае месца ў свеце, дагэтуль дажыў абрад пахавання стралы. Адпаведна, куды яшчэ лётаць адкопваць стрэлы, як не туды, дзе іх закопваюць? Нікуды, як на Гомельшчыну, – падсумавала Ірына Дубянецкая. Таксама яна выразіла меркаванне, што за другой анталогіяй будзе выдадзена і трэцяя.

Падчас прэзентацыі выказваліся і іншыя аўтары і стваральнікі кнігі. Так, Сяргей Санько панастальгаваў па інтэлектуальным жыцці Беларусі 1990-х гадоў, Міхаіл Баярын распавёў, як нарэшце ўсвядоміў сябе ў нацыянальным мысленні, а дызайнер Міхал Анемпадыстаў заўважыў, што мысленне немагчымае без падачы.

Сяргей Санько

Міхаіл Баярын і Максім Жбанкоў

Міхал Анемпадыстаў

Такім чынам, калі першая анталогія была працай двух чалавек, то другая ўжо ёсць працай двух інстытуцый – Лятучага ўніверсітэту і Беларускага Калегіюму. А гэта значыць, што беларуская інтэлектуальная думка пашырае свае маштабы, і словазлучэнне “беларускі філосаф” – ужо не аксюмаран.