Хто насамрэч такія бандэраўцы

Чым "фашыстам" з Украіны дапамагаюць палякі, і чаму за крымскіх татараў зараз моліцца Падляшша?

Тыдзень таму першую паласу маскоўскай "Камсамольскай праўды" ўпрыгожваў загаловак артыкулу "Захватив Украину, бандеровцы нацелятся на Россию".

Бандэраўцамі таблоід ахрысціў пратэстоўцаў з кіеўскага Майдану. Адначасова расійскія тэлеканалы паказвалі байцоў спецназу, якія забіваюць грамадзян, і сцярджалі, што забойцы - пераапранутыя радыкалы ад апазіцыі з цэтлікам "бандэраўцы". "Захоп" выглядае яшчэ больш дзіўным у свеце таго, што 1 сакавіка Пуцін прасіў дазволу ў Савета Федэрацыі на выкарыстанне расійскіх войскаў ва Украіне.

Ці магчыма ўсіх украінцаў называць бандэраўцамі? Хто насамрэч такія бандэраўцы, і кім быў Бандэра? Пра тое, а ў дадатак пра "гарачае" крымскае пытанне і верагоднасць грамадзянскай вайны, карэспандэнт Службы інфармацыі "ЕўраБеларусі" пагутарыла з беларускімі гісторыкам і грамадскім дзеячам, а таксама з польскім журналістам.

Фантом ампутаванай імперыі

Беларускі гісторык Алесь Краўцэвіч:

- Усіх украінцаў нельга называць бандэраўцамі. Сцяпан Бандэра - нацыянальны герой Украіны, які ў часы нямецкай акупацыі ўзначальваў адну з галінаў украінізацыі нацыяналістаў, і які змагаўся за Украіну з усімі яе ворагамі - са Сталінам, Гітлерам, а таксама з Польшчай. Другі правадыр - Анджэй Мельнік супрацоўнічаў з гітлераўцамі, а Бандэра і яго паплечнікі былі у нямецкім канцлагеры. Таму казаць, што Бандэра - пасобнік нацыстаў, у ніякім разе не выпадае. Бандэра змагаўся за незалежнасць Украіны.

Што тычыцца каментароў расійскіх СМІ, гэтай антыўкраінскай істэрыі, то вельмі добра пра яе выказаўся паэт і супрацоўнік "Радыё Свабода" Міхась Скобла - "фантом ампутанавай імперыі". Як у чалавека, якому ампутавалі руку ці нагу, баліць тое, чаго ўжо няма. Няма рукі, а боль невыносны! І чым хутчэй расійцы вылекуюцца ад гэтага фантомнага болю, тым лепш для самой Расіі.

- Але фантомны боль не сціхае, а, наадварот, абвастраецца: 1 сакавіка Пуцін прасіў дазволу ў Савета Федэрацыі на выкарыстанне расійскіх войскаў ва Украіне. Ці чакаць захопу Крыма Расіей і грамадзянскай вайны па абхазскім сцэнары, пра што новую ўкраінскую ўладу папярэджваў Саакашвілі?

- Тое, што ў сённяшніх падзеях у Крыму прысутнічае расійскі чыннік, няма сумневу. І тое, што Расія захоча скарыстаць сітуацыю, каб вярнуць сабе Крым, безумоўна! Што датычыцца ўмяшання расійскай дзяржавы ў справы Украіны, гэта немагчыма з прычыны міжнародных абавязкаў. Але тое, што расійскае палітычнае кіраўніцтва праз спецслужбы будзе адрываць Крым ад Украіны, гэта, на мой погляд, факт.

Таму слова "бандэраўцы" - гэта негатыўны штамп савецкай і расійскай прапаганды, якім карысталася Масква, пачынаючы з пасляваенных часоў. Калі часткі НКУС змагаліся супраць украінскага паўстанчага войска, тады быў распаўсюджаны гэты стэрэатып: бандэравец - нацыяналіст, фашысцкі прыслужнік, забойца мірных грамадзянаў. Гэта ўсё, зразумела, няпраўда. Бандэра - гераічны змагар за незалежнасць Украіны.

Я быў у Заходняй Украіне. Там стаяць помнікі Бандэры, і абсалютна заслугова. Былы прэзідэнт Украіны Віктар Юшчанка цалкам рэабілітаваў Сцяпана Бандэру, бо той змагаўся, я падкрэслю яшчэ раз, і супраць гітлераўцаў, і супраць сталінскіх бальшавікоў.

- Вынікае, што ўсе ўкраінцы - такія ж бандэраўцы, як і расійцы - уласаўцы?

- Такая самая доля праўды будзе. Розніца толькі ў тым, што Уласаў, у адрозненне ад Бандэры, змагаўся на баку немцаў да пэўнага часу.

Татары Падляшша моляцца за крымскіх суродзічаў

Праграмны дырэктар "Беларускага Радыё Рацыя" Ежы Ляшчынскі (Беласток, Польшча):

- Сцяпан Бандэра - лідар арганізацыі ўкраінскіх нацыяналістаў, якая дзейнічала ў 30-я і 40-я гады мінулага стагоддзя. Ён увесь час вайны быў у нямецкім канцлагеры, таму цяжка яго называць ваенным злачынцам. Да таго ж, Бандэра загінуў ад рук савецкага шпіёна. Таму для многіх украінцаў, асабліва для Заходняй Украіны, ён з’яўляецца героем, якому паставілі шмат помнікаў.

- А як сучасныя палякі ставяцца да гістарычнай постаці Бандэры?

- Што праўда, палякі маюць розныя меркаванні наконт Бандэры. Для многіх ён - сапраўдны злачынца, але для іншых - герой на ўзроўні змагароў Арміі Краёвай польскай, якая дзейнічала на тэрыторыі Заходняй Украіны. А для ўкраінцаў Армія Краёвая Польшчы з’яўляецца ў пэўным сэнсе злачыннай з-за варварскіх актаў у дачыненні да ўкраінскага насельніцтва. Бандэра змагаўся з ворагамі Украіны рознымі метадамі. Якія то былі метады, можна сабе ўявіць. Але ўсё ж галоўнай мэтай Бандэры была вольная і незалежная Украіна.

Абсолютна нельга называць украінцаў бандэраўцамі - гэта перабольшванне і вялікае абагульненне. Калі хочаш некага прадставіць у чорным святле, то называеш яго фашыстам, злачынцам і г.д. Атрымліваецца, што расійскія СМІ робяць фашыстамі ўвесь украінскі народ. Ёсць людзі, для якіх Бандэра быў героем, але для большасці ўкраінцаў ён не быў такім. На Майдане за новую Украіну змагаліся розныя людзі і розныя палітычныя плыні. Там былі дзесяткі, сотні тысячаў украінцаў, якія выступалі супраць улады Януковіча.

Мы, супрацоўнікі "Беларускага Радыё Рацыя", намагаліся аб’ектыўна, з розных бакоў асвятляць сітуацыю і на Майдане, і ва ўсёй Украіне. Бралі каментары, інтэрв’ю ў людзей розных прафесій і поглядаў. Тое, што сітуацыя дайшла да крывапраліцця, сведчыць пра злачынскія дзеянні ўлады і ўзброенага "Беркуту". Таму наша пазіцыя была больш на баку тых людзей, якія стаялі на Майдане за дэмакратычныя змены ў сваёй краіне. Варта ўзгадаць адну з першых ахвяр - беларуса Міхаіла Жызнеўскага. Нават беларусы змагаліся за вольную Украіну, каб у будучыні і Беларусь стала вольнай і незалежнай дзяржавай.

- Як палякі рэагавалі на падзеі на Майдане? Што кажуць зараз пра сітуацыю з намерамі Крамля датычна Крыма?

- За тры месяцы, што стаяў Майдан, тут, у Польшчы, ладзіліся розныя канферэнцыі і сустрэчы для абмеркавання пытанняў, звязаных з Майданам і падзеямі ва ўсёй Украіне. Хачу падкрэсліць, што ў нашым рэгіёне мы - адзіная беларускамоўная радыёстанцыя, якая прадстаўляла вышэй азначаныя падзеі аб’ектыўна і даволі шырока. Украіна - суседняя краіна, найбліжэйшы для беларусаў народ, і трэба быць з ім салідарным.

Палякі давольна актыўна ўключаліся ў дапамогу мітынгоўцам на Майдане. Ня тут, у Беластоку, а хутчэй, у Варшаве. Палітыкі ездзілі ва Украіну, бралі ўдзел у перамовах з папярэднім і новым урадамі. Польшча, Германія і Францыя зрабілі вельмі шмат дзеля перамір’я у Кіеве. Так што заслуга Польшчы ў спыненні крывапраліцця на Майдане ёсць.

- Кіраўнік польскага МЗС Радаслаў Сікорскі ў эфіры чэшскага тэлебачання заявіў пра тое, што каля двух дзесяткаў параненых на Майдане паедуць на лекаванне ў Польшчу без візаў.

- Дадам, што ў розных гарадах Польшчы, у тым ліку і ў Беластоку, збіраліся медычныя сродкі для дапамогі пацярпелым мітынгоўцам Майдану.

- На вашае гледзішча, ці застанецца Крым у складзе Украіны, і ці не пачнецца грамадзянская вайна праз умяшальніцтва Расіі?

- Так, я ведаю пра гэтае пытанне, як і пра тыя, што Украіна можа падзяліцца на дзве альбо тры часткі - Заходнюю, Усходнюю і Крым. Але мне падаецца, што Крым застанецца ў складзе Украіны, хаця ён застаецца гарачай кропкай і можа пераўтварыцца ў другое Прыднястроўе. Савецкі Саюз перадаў Крым Украіне, і той мусіць застацца украінскім. Гэта аўтаномная частка Украіны, але ўсё ж інтэгральная частка.

- Дарэчы, ў цэнтры Сімферопаля была збіта здымачная група крымска-татарскага тэлеканала АТР. Яны спрабавалі зняць страляніну, якую ўчынілі штурмавікі ў расійскай ваеннай форме. Крымскія татары не маюць зброі, бо ўкраінскія сілавікі не паспелі раздаць узбраенне, што знаходзіліася ў іх распараджэнні.

- Зараз ладзіцца агульная малітва салідарнасці з крымскімі татарамі. Татары Падляшша таксама моляцца за тое, каб у Крыму было перамір’е і людзі не пацярпелі. Ня толькі татары, але і палякі, людзі абсалютна розных веравызнанняў цікавяцца тым, што адбываецца на Украіне.

Пачатак канца крамлёўскага паханату

Старшыня Руху салідарнасці "Разам" Вячаслаў Сіўчык:

- Пачну з анекдота, які мне спадабаўся: сёння бандэраўцы захапілі Украіну, заўтра - Расію, паслязаўтра - Кітай, а пасля - увесь свет. Расійская прапаганда паказвае, што вельмі вялікі страх ва Уладзіміра Пуціна. Ён робіцца абсалютна неадэкватным, што падцвярджаюць яго дзеянні ў Крыме. Мяркую, тут крыўда за залаты ўнітаз Януковіча. Пуцін, як, дарэчы, і Лукашэнка, жывуць у такой раскошы, што пасля таго, як іх выкінуць з улады і з уласных палацаў, народ вельмі здзівіцца. Любоў да раскошы ды імператарскіх крокаў пагубіла Уладзіміра Пуціна.

У сочынскай Алімпіядзе, якая адбывалася падчас забойстваў ў Кіеве, я бачу паралель з Адольфам Гітлерам і берлінскай Алімпіядай 1936 года. На жаль, што ніхто не байкатаваў ні тую, ні другую. Дык вось для бяспекі Пуціна на тэрыторыі Краснадарскага края ладзілася антытэрарыстычная аперацыя, таму толькі цяпер спецслужбы вызваліліся, што мы бачым па Крыму.

Вяртаючыся да тэмы размовы, натуральна ўсіх украінцаў немагчыма назваць бандэраўцамі. Апошнія ўзброена змагаліся супраць усіх акупантаў, якія прыходізілі на ўкраінскую зямлю, і супраць НКУС. Сам Сцяпан Бандэра быў вязнем нацыстскага канцлагеру і цудам выжыў. У канцлагеры закатвалі яго родных. Дакладна вядома, што яго ў Мюнхене забіў агент Лубянкі.

Прапаганда КДБ зрабіла з Бандэры абсалютна адмоўнага персанажа - Масква заўжды хацела, каб Украіна была не толькі пад крамлёўскім ярмом, але і баялася таго, што Украіна стане незалежнай і багатай дзяржавай. На думку Крамля, гэта быў бы вельмі кепскі прыклад для расійскага народа.

Апрача Масквы, да Бандэры кепска ставяцца палякі. Гэта звязана з гістарычнымі рэчамі: міжваенная Рэч Паспалітая праводзіла палітыку этнацыда супраць украінцаў і беларусаў. І гэта выклікала супраціў, шмат было забіта яшчэ да Другой сусветнай вайны і з боку палякаў, і з боку ўкраінцаў. І арганізацыя ўкраінскіх нацыяналістаў узнікала менавіта ў барацьбе з палякамі.

Зараз Лубянка вельмі паспяхова карыстаецца гэтай картай, каб пасварыць Польшчу і Украіну, але ўжо зараз хапае людзей, якія гісторыю пакідаюць гісторыкам. Узгадаю вядомага палітвязня савецкіх часоў, дысідэнта Сяргея Ханжанкова. На пытанне, як у мардоўскіх лагерах, дзе Сяргей Мікалаевіч правёў 10 гадоў, ставіліся да постаці Сцяпана Бандэры, ён адказаў вельмі лаканічна: усе Бандэру паважалі і лічылі героем.

Дарэчы, стала вядома, што спецслужбамі на Майдане кіраваў спецыяліст з Масквы, які займаў пасаду першага намесніка кіраўніка ГРУ Расіі. Гэтую інфармацыю апублікаваў нардэп Генадзь Маскаль. А збегламу Віктару Януковічу, згодна незалежным ўкраінскім СМІ, пуцінская ўлада ўжо набыла дом у Барвіхе за 52 мільёны долараў. Вядома, што з рэзідэнцыяй "Межыгор’е" гэта не параўнаць, але бачна, што Януковіч працягвае жыць у раскошы.

Зараз людзей аб’ядноўвае небяспека з боку Крамля датычна Крыма.

- Што чакае Крым?

- Крым застанецца ў складзе Украіны, але Расія зараз развязвае ў ім грамадзянскую вайну. Узнікае жахлівая сітуацыя магчымасці буйных вайсковых дзеянняў. Я звязваю гэта з неадэкватнасцю Пуціна, пра якую казаў раней, і спадзяюся, што міжнароднай супольнасці хопіць моцы спыніць Расію. Калі гэтага не адбудзецца, загіне шмат людзей. Але тое, што Пуцін уводзіць войскі ў Крым, што ўладу там ужо кантралюе спецназ Расійскай Федэрацыі - пачатак канца крамлёўскага паханату. Гэтыя неадэкватныя дзеянні непазбежна прывядуць Пуціна да пазбаўлення ўлады. Тое, што расійскія сілавікі ў Крыму маскіруюцца пад нейкую міфічную самаабарону, нікога з сур’ёзных людзей у свеце ў падман не зводзіць.