Пражская вясна "Усходняга партнёрства"

Беларуская дэлегацыя спакойна прайшла ад аўтамабіля праз кардон журналістаў, якія трымалі на выцягнутых руках доўгія палкі мікрафонаў. Уладзіміра Сямашку, першага віцэ-прэм'ера, і Уладзіміра Сянько, пастаяннага прадстаўніка Беларусі ў ЕС, мала хто тут ведаў у твар. Міма еўрапейскіх журналістаў яны прайшлі фактычна інкогніта. Але гэта былі толькі першыя, сціплыя крокі беларускай дыпламатыі — па цёмна-сінім дыване ў Еўропу.
Адлюстраванне нашых рэалій, характэрнае для апошніх гадоў: у чэшскай сталіцы паралельна знаходзіліся дзве беларускія дэлегацыі, у якіх супадалі суразмоўцы, але не графікі. У Еўропу беларускія ўлады і дэмакратычная апазіцыя ідуць дзвюма калонамі. У кожнай свой сцяг: афіцыйны Мінск гаворыць аб прагматычным супрацоўніцтве, апазіцыя робіць упор на важнасці развіцця грамадзянскай супольнасці, нацыянальнай культуры і мовы.

На гэтым тыдні ў чэшскай сталіцы дзякуючы беларускай дыяспары, вядомай сваёй актыўнасцю, прайшоў шэраг мерапрыемстваў, закліканых распавесці аб сітуацыі ў Беларусі. Апоўдні 7 мая, у дзень устаноўчага саміта "Усходняга партнёрства", дэманстрацыя пачалася сімвалічна — на плошчы Францішака Палацкага, вядомага гісторыка і дзеяча чэшскага Адраджэння. У месцы, названым у гонар вучонага, які паклаў пачатак чэшскай ідэнтычнасці, беларусы замежжа і апазіцыйныя палітыкі казалі аб важнасці захавання нацыі.

Мітынг быў прадоўжаны перад Кангрэс-цэнтрам, дзе праходзіў саміт "Усходняга партнёрства". Доблесная чэшская міліцыя перавяла дэманстрантаў з іх сцягамі да асноўнага ўваходу. Да беларусаў там далучыліся малдаване, а кожны ўдзельнік саміта, калі пад'язджаў, бачыў бел-чырвона-белыя сцягі і заклікі "спыніць дыктатуру". Прэм'ер-міністр Чэхіі, якая старшынствуе ў ЕС, Мірэк Тапаланек падышоў да беларусаў, каб запэўніць: членства Беларусі ў новай праграме Еўрасаюза не з'яўляецца нейкай сімвалічнай легітымацыяй існуючай улады.

Між тым саміт у Празе 7 мая стаў сімвалічным і гістарычным як для афіцыйнага Мінска, гэтак і для апазіцыі. "Усходняе партнёрства" — палітычны і дыпламатычны прарыў Беларусі на заходнім напрамку. Цяпер мы — паўнацэнныя ўдзельнікі рабочай платформы для рэалізацыі еўрапейскіх працэсаў ва Усходняй Еўропе і працэсаў еўраінтэграцыі. Дакументы саміта не падпісваліся, быў толькі сімвалічны абмен копіямі, але ва ўсіх установачных паперах мы ўзгаданыя.

"Набярыцеся цярпення", — папрасіла еўракамісар па знешняй палітыцы Беніта Ферэра-Вальднер на правах маці новай палітыкі. Перамены ў грамадстве, сказала яна, патрабуюць часу. Заснаваўшы асобную фінансавую і палітычную праграму для шасці постсавецкіх краін, ЕС дэманструе гатоўнасць усімі магчымымі сродкамі садзейнічаць рэформам і мадэрнізацыі, эфектыўнаму кіраванню, эканамічнаму росту і энергетычнай бяспецы ў кожнай з іх.

Плануецца, што ў чэрвені краіны-ўдзельніцы пачнуць дыскусіі аб практычным напаўненні чатырох сфер супрацоўніцтва канкрэтыкай, фармуляванні праектаў для развіцця дэмакратыі, эканамічнай інтэграцыі, энергетычнай бяспекі і кантактаў паміж людзьмі. Узровень і хуткасць збліжэння ЕС і асобных краін будзе праходзіць па індывідуальнай праграме ў залежнасці ад пажаданняў "усходніх партнёраў" і іх поспехаў у сферы дэмакратызацыі: інтарэсы Брусель не мае намеру аддзяляць ад агульных еўрапейскіх каштоўнасцей.

Калі апазіцыя сустрэлася з Тапаланекам, кіраўніком МЗС Карэлам Шварцэнбергам, чэшскімі дэпутатамі і прадстаўнікамі наступнага старшыні ЕС — Швецыі, то афіцыйная беларуская дэлегацыя раздзялілася і правяла сустрэчы з вярхоўным прадстаўніком ЕС па агульнай знешняй палітыцы Xаўерам Саланам, Ферэра-Вальднер, кіраўніком МЗС Іспаніі Мігелем Марацінасам і прадстаўнікамі чэшскага бізнесу. Пасля саміту кіраўнік дэлегацыі Уладзімір Сямашка нават не знайшоў часу зняцца на агульнай фатаграфіі…

Відавочную зацікаўленасць ва "Усходнім партнёрстве" не толькі афіцыйнага Мінска, але і апазіцыі падкрэсліў і Мірэк Тапаланек. Паводле яго слоў, апазіцыя бачыць у палітыцы магчымасць развіваць грамадзянскую супольнасць і падтрымліваць беларускія традыцыі. Улады ж рады канкрэтным праектам. І ў гэтым няма нічога дзіўнага. Як падкрэсліў Хаўер Салана, сітуацыя ў краінах-партнёрах вельмі розная, але яны ў любым выпадку застануцца суседзямі ЕС, геаграфічна нічога змяніцца не можа. Суседзі, кажа ён, як і новая палітыка ЕС — не на месяцы або гады, а назаўсёды. І "ўсходнія партнёры", і Расія.

Па сутнасці, беларускія ўлады сапраўды пачынаюць шчыльную працу з еўрапейскімі калегамі і калегамі па СНД і плануюць супрацоўніцтва. Апазіцыя ж, у сваю чаргу, будзе працягваць лабіраваць праекты развіцця грамадства і ўзаемадзеяння з няўрадавымі арганізацыямі. Праца будзе ўзаемадапаўняльнай, але, на жаль, зноў не сумеснай.

Рэальным пацвярджэннем намераў Еўракамісіі не забываць аб правах і каштоўнасцях стала б наладжванне менавіта гэтага, унутранага дыялогу. Аб'яднанне намаганняў уладаў і апазіцыі як нішто іншае паказала б наяўнасць патэнцыялу для перамен і рэформ у краіне. Калі нават зусім розныя лідэры апазіцыі гатовы паспрабаваць працаваць за агульным сталом, а Лукашэнка не выключае супрацоўніцтва з апанентамі, то няма нічога немагчымага.

Першы крок у Еўропу зроблены. І ён мае сэнс толькі ў тым выпадку, калі за ім будуць іншыя.

Марына Рахлей,
БелаПАН, Прага — Мінск.