Як магілёўскія донары адстаялі льготы

Ці могуць простыя грамадзяне сябе абараніць, адстаяць свае правы? Донары Магілёўшчыны даказалі, што могуць!
 

У Беларусі больш за 40 тысяч ганаровых донараў

Больш за 2 мільёны беларусаў хаця б раз у жыцьці здавалі кроў. Кожны трэці жыхар краіны прынамсі аднойчы меў патрэбу ў донарскай крыві. Колькасьць крыва- і плязмаздач у Беларусі складае 40,4 на тысячу насельніцтва. Гэта сярэднеэўрапейскі паказчык, які адпавядае ўзроўню Францыі ці Эстоніі. Беларускі паказчык вышэйшы за расейскі і польскі, але ніжэйшы за ўзровень Нямеччыны і Даніі (там 60 – 70 крываздач на тысячу насельніцтва). Колькасьць донараў за апошнія 10 гадоў у Беларусі зьнізілася на 50%, пры гэтым аб’ём нарыхтаванай крыві павялічыўся на 15% і склаў ў 2007 годзе 18,1 мл цэльнай крыві на жыхара краіны. Ганаровых донараў у краіне крыху больш за 40 тысяч чалавек. Такія лічбы прывёў дырэктар НДІ гематалёгіі і трансфузіялёгіі Міхаіл Патапнёў.

У Рэспубліцы Беларусь дзейнічаў закон "Аб донарстве крыві і яе кампанэнтаў". Згодна з 13 і 14 артыкуламі гэтага закону, ганаровыя донары мелі права на бясплатнае зубапратэзаваньне (за выключэньнем фарфору, каштоўных мэталаў і мэталакерамікі); на бясплатнае санаторна-курортнае аздараўленьне раз у год; 50%-ю зьніжку на лекі; 40% прыбаўку да пэнсіі па дасягненьні пэнсійнага ўзросту. У некаторых рэгіёнах донары мелі так званыя мясцовыя льготы (да прыкладу, магілёўскія донары ў 1998 годзе дамагліся права на бясплатны праезд на грамадзкім транспарце).

Перамовы вынікаў не далі

Год таму донары Беларусі пачалі актыўную кампанію па абароне сваіх льгот, якія меркавалася скасаваць. Тады ў грамадзтве пачалося шырокае абмеркаваньне праекта Закону аб упарадкаваньні льгот асобным катэгорыям грамадзян, згодна зь якім донары пазбавіліся б усіх ільготаў.

Спачатку донары спрабавалі весьці перамовы з урадам, дэпутатамі, чыноўнікамі Міністэрства аховы здароўя. Чыноўнікі пастаянна нагадвалі сэмантыку слова “донар”, - маўляў, слова паходзіць ад “дарыць”. Яны спасылаліся на рэкамэндацыі Ўсясьветнай арганізацыі аховы здароўя — гэтая міжнародная структура вітае дабрачынную й бязвыплатную здачу крыві. А ў беларускіх донараў, маўляў, было найбольш у сьвеце льготаў і сацыяльных гарантыяў. Намесьніца дырэктара НДІ гематалёгіі і трансфузіялёгіі Эсьфір Сьвірноўская падкрэсьліла, што ў донараў, маўляў, застанецца бясплатнае харчаваньне ў дзень здачы крыві, аплата двух працоўных дзён. Скасаваньне льготаў, на яе думку, не закранае штодзённага донарства. Донары задавалі пытаньне: ці палічылі чыноўнікі Міністэрства аховы здароўя, наколькі істотная для дзяржавы агульная сума паступіць у бюджэт пасьля скасаваньня льготаў 40 тысячам ганаровых донараў? Прадстаўніца Ўпраўленьня арганізацыі мэдыцынскай дапамогі Мінздраву Тацяна Мігаль адказала, што не лічылі, — але прызнала, што сума ня надта вялікая, эканоміку яна не ўратуе…

Ад папераджальнага страйку -- да зваротаў ў Раду Эўропы

Зразумеўшы, што перамовы плёну ня маюць, донары Магілёўшчыны 20 чэрвеня 2007 года абвесьцілі папераджальны страйк, які доўжыўся тыдзень. У ім удзельнічалі больш як 200 чалавек з Магілёву. Іх падтрымалі донары зь іншых рэгіёнаў Беларусі.

Удзельнікі папераджальнага страйку накіравалі лісты ў Палату прадстаўнікоў, урад і Міністэрства аховы здароўя з патрабаваньнем захаваць льготы. Накіравалі ліст і ў Парлямэнцкую Асамблею Рады Эўропы, у якім прасілі патлумачыць беларускім донарам палітыку рады Эўропы ў дачыненьні донарства крыві і плязмы. Яны атрымалі і адказ: Эўразьвяз не рэкамэндуе дзяржаўным чыноўнікам адмаўляцца ад падтрымкі донараў, а таксама пакет дакумэнтаў: рэкамэндацыі Эўразьвязу па падтрымцы донараў, стандарты ў галіне донарства ды іншыя.

А нефармальны лідэр магілёўскіх донараў Ігар Каваленка распачаў кампанію па стварэньню грамадзкай арганізацыі “Кропля жыцьця”.

Кропля камень точыць…

Працяглая барацьба – больш за паўгады магілёўскія донары дамагаліся ад уладаў вяртаньня льгот – дала нарэшце вынікі. 21 сьнежня дэпутаты Магілёўскага гарсавета прынялі рашэньне аб захаваньні для донараў бясплатнага праезду ў грамадзкім транспарце. “Вельмі цяжкім было змаганьне. Мы правялі шырокую кампанію, якая ўключала ў сябе шматлікія інфармацыйныя, прэзентацыйныя і страйкавыя акцыі з мэтай паінфармаваць грамадзтва, наколькі рызыкоўна застацца без дапамогі донараў", - распавёў нефармальны лідэр магілёўскіх донараў Ігар Каваленка. Дэпутаты Магілёва вярнулі донарам права на бясплатны праезд у гарадзкім транспарце. Наступны крок – увесну 2008 года магілёўскія донары дамагліся рэгістрацыі  дабрачыннага грамадзкага аб'яднаньня «Кропля жыцьця».

І літаральна днямі, 21 ліпеня Магілёўскі абласны савет дэпутатаў у сваім лісьце паведаміў, што гарадзкія і раённыя адміністрацыі павінны прадставіць ганаровым донарам бясплатны праезд. Апроч таго, донарам вернуць права сыходзіць у адпачынак у зручны для іх час, атрымліваць льготныя пуцёўкі, мець два дадатковыя дні да адпачынку. Прадпрыемствы абавязаныя ў Дзень донара матэрыяльна заахвочваць сваіх супрацоўнікаў-донараў.

«Гэта цудоўны прыклад таго, што трэба не апускаць рукі, а змагацца. Магілёўскія донары не проста адваявалі сабе бясплатны праезд, яны адстаялі сваю годнасьць такім учынкам», - адзначыў лідэр незарэгістраванага Руху “За Свабоду” Аляксандар Мілінкевіч.
Зараз магілёўскія донары працягваюць змагацца за бясплатнае зубапратэзаваньне і 50%-ю скідку на лекі.

 Эўропа – за добраахвотнае донарства

На практыцы ў эўрапейскім рэгіёне толькі ў 26 з 52 краінаў дзейнічаюць нацыянальныя праграмы добраахвотнага донарства. Усясьветная арганізацыя аховы здароўя зьвяртаецца да грамадзкасьці на сваім афіцыйным сайце: “Здача крыві за ўзнагароду часьцяком прыцягвае да донарства маргінальныя слаі, якія выкарыстоўваюць гэты працэс ў якасьці крыніцы даходу… Асноўным стратэгічным накірункам Усясьветнай арганізацыі аховы здароўя зьяўляецца збор крыві ад здаровых донараў на  добраахвотнай аснове, якія сьвядома і рэгулярна здаюць кроў”.

Людміла Корсак

[email protected]