Амаль 60% беларусаў падтрымліваюць далучэнне Крыма да Расіі

В Украине

Апытанні паказваюць высокі ўзровень даверу гледачоў да расійскіх каналаў, прадукт якіх успрымаецца як прывабны і аб'ектыўны. Далучэнне Крыма да Расіі падтрымала каля 60% беларусаў, на такім жа ўзроўні знаходзіцца рэйтынг даверу да расійскіх СМІ, аднак даследчыкі не выявілі прамой сувязі паміж гэтымі дзвюма катэгорыямі. Падчас прэзентацыі аналітыкі майстэрні таксама распавялі пра асноўныя міфы, якія транслююць расійскія каналы, і абмеркавалі спецыфіку эканамічнай сітуацыі ў Беларусі напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў.

“Калі раней СМІ ў дыктатарскіх краінах былі толькі інструментам прамывання мазгоў грамадства, то цяпер яны сталі непасрэдным акцёрам баявых дзеянняў і рэальнай рухаючай сілай для паводзінаў людзей”, - адзначыў кіраўнік Беларускай аналітычнай майстэрні Андрэй Вардамацкі.

Тым не менш, не варта дэманізаваць СМІ, бо падчас прыняцця рашэння на чалавека ўздейнічаюць яшчэ і іншыя фактары – перадусім сістэма каштоўнасцяў. Індэкс уплыву расійскіх СМІ на грамадскую думку вылічваўся, абапіраючыся на 5 пытанняў, якія задавалі людзям у розных краінах. Рэспандэнтаў спыталі, як яны ставяцца да падзей на Еўрамайдане, да далучэння Расіяй Крыму, да ЗША, да Антытэрарыстычнай аперацыі на ўсходзе Украіны, а таксама ці давяраюць рэспандэнты расійскім СМІ. На падставае атрыманых адказаў быў вылічаны індэкс уздзеяння расійскіх СМІ. Калі 100 пунктаў у рэтйнгу азначае поўную падтрымку расійскага пункту гледжання, то ў выпадку беларускага грамадства рэйтынг склаў 60,5 пунктаў, у Расіі – 78, а ва Украіне – 25,5.

Вынікі адказаў на паасобныя пытанні выглядаюць такім чынам, што меркаванні большасці расійскіх рэспандэнтаў дыяметральна адрозніваюцца ад большасці ўкраінцаў, а беларускія адказы знаходзяцца прыкладна пасярэдзіне. Так, Еўрамайдан лічаць пратэстам у падтрымку еўрапейскага шляху развіцця '310,4% расіян, 25,8% беларусаў і 58,9% украінцаў. Для 82,7% расійскіх рэспандэнтаў гэта была барацьба супраць улады нацыяналістычных сіл, якія падтрымліваў Захад. З такім пунктам гледжання пагаджаюцца 55,3% беларусаў і 22,2% украінцаў.

Далучэнне Крыма да Расіі “станоўча” і “хутчэй станоўча” ахарактарызавалі 84% расіян, 70,3% беларусаў і 10,5% украінцаў. ЗША ў апытанні пазітыўна ацанілі 12,3% расійскіх рэспандэнтаў, 36,9% беларускіх і 58,5% украінскіх. Калі ж параўнаць Беларусь і Украіну, то расійскім СМІ давяраюць 48% апытаных беларусаў і 8,9% украінцаў. Не давяраюць 37,2% беларускіх і 80,4% украінскіх рэспандэнтаў.

Сакрэт поспеху расійсіх СМІ сярод гледачоў у іншых постсавецкіх краінах тлумачаць вынікі сацыялагічных даследаванняў у фокус-групах. Расійскія каналы пказваюць прывабную “карцінку”, якая выклікае пэўныя пачуцці, прафесійныя карэспандэнты паўстаюць у вобразе герояў, якія рызыкуючы сабой, атрымліваюць унікальную інфармацыю, каб перадаць яе гледачу. Інфармацыя ў расійскіх СМІ прадстаўляецца як меркаванне ўсяго расійскага народа, якое выяўляе агульны кансэнсус людзей і ўлады. Істотным фактарам з'яўляецца і фінансаванне. Нягледзячы на фінансавы крызіс у Расіі, дзяржава не эканоміць на СМІ і гэтыя грошы эфектыўна імі выкарыстоўваюцца, ствараючы ўражанне якаснага і аб'ектыўнага медыяпрадукту.

Абмежаванні, праз якія нацыянальныя СМІ прайграюць у параўнанні з расійскімі, гэта і засяроджанасць на лакальных праблемах, і ігнараванне міжнародных падзей, і выкарыстанне “другасных” матэрыялаў (ад тых жа расійскіх СМІ).

“Постсавецкаму гледачу складана пераварыць некалькі дыяметральна адрозных пунктаў гледжання, таму назіраецца пэўная стомленасць ад разнастайнасці ў СМІ. У той жа час расійскія медыя прапануюць лёгкую для ўспрыняцця карцінку, якая падаецца аб'ектыўнай, а насамрэч з'яўляецца пасткай”, - адзначыў Андрэй Вардамацкі.

Міфы, якія выкарыстоўваюць расійскія СМІ, каб дамінаваць у свядомаці гледачоў, прадставіў падчас прэзентацыі аналітык майстэрні Андрэй Фёдараў. Ён адзначыў, што ў Расіі назіраецца самая маштабная інфармацыйная вайна за апошнія 15 гадоў. Падобныя прыёмы, якія выклікаюць інтэнсіўныя эмоцыі, патрэбныя, каб націснуць на балючыя кропкі і стварыць больш выразны вобраз ворага.

Медыя выкарыстоўваюць міф “злачыннага Майдана”, які спачатку прадстаўляўся як месца збору алкаголікаў, а потым перарос у супрацьстаянне ўладзе фашыстаў, якія хочуць знішчыць усіх рускіх. Чарговы міф – Крым, які спачатку прадстаўляся як пагроза, дзе можа паўстаць база НАТО, а потым як адзінка, якая сама захацела і сама далучылася да Расіі, без дапамогі расійскіх вайскоўцаў. Падобным чынам справа выглядала і з усходнімі абласцямі, якія нібыта без замежнай ваеннай дапамогі змагаюцца супраць новых украінскіх уладаў. Варта адзначыць таксама міф збітага Боінга і “распятага 3-гадовага хлопчыка”. Захад у расійскіх СМІ звычайна паказваецца як “гнілы і выміраючы”, у той жа час ён нібыта пастаянна ўяўляе пагрозу расійскай бяспецы.

Апошнім часам можна заўважыць змену тактыкі ў расійскіх СМІ, якія сталі рабіць менш рэпартажаў пра ваенныя дзеянні, а больш пра крызіс і сацыяльныя праблемы ва Украіне. Такі прыём мае знізіць патэнцыйныя пратэстныя настроі і паўплываць на свядомасць гледачоў, каб яны думалі, што ў параўнанні з украінцамі ім жывецца значна лепш, а вакол няма вайны і беспарадкаў. Такая стратэгія расійскага афіцыйнага боку выгадная таксама і беларускім уладам. Паколькі беларуская інфармацыйная прастора акупаваная расійскімі каналамі, іх прапаганда моцна ўплывае і на беларускую аўдыторыю. Тая, у сваю чаргу, згодна з прынцыпам “абы не было вайны” пераймае расійскі пункт гледжання на падзеі ва Украіне.

Падчас прэзентацыі ўвагу на эканамічную сітуацыю ў Беларусі напярэдадні выбараў звярнуў эканаміст Леанід Злотнікаў. Беларускія ўлады не маюць сродкаў, каб спыніць падзенне ўзроўню жыцця народу, і гэта адлюстроўваецца ў мэсэджах Аляксандра Лукашэнкі, які не абяцае, што будзе лепей, а кажа, што трэба трываць.

Эксперт адзначыў, што беларуская эканоміка знаходзіцца ў стане глыбокага шоку, а прычынай улады называюць знешнія ўмовы – падзенне цэн на нафту і крызіс у Расіі. У той жа час дадзеныя па тэмпах вытворчасці ў Беларусі даводзяць, што падзенне ў айчыннай эканоміцы распачалося яшчэ ў 2012 годзе. На думку Злотнікава, беларускія прадпрыемствы згубілі сваю канкурэнтаздольнасць і не змогуць яе вярнуць нават калі ў Расіі скончыцца крызіс. Яшчэ большае пагаршэнне сітуацыі эканаміст прадказвае сёлета пасля прэзідэнцкіх выбараў.

Пад уплывам усіх гэтых фактараў можна адзначыць новую тэндэнцыю. “У цяперашняй неспакойнай геапалітычнай абстаноўцы знікае сувязь паміж узроўнем жыцця людзей і рэйтынгам улады. Гэты рэйтынг цяпер залежыць ад пачуцця бяспекі ў сувязі з тым, як паказваюцца падзеі ва Украіне. Такім чынам падзеі ў іншай краіне праз прызму СМІ вызначаюць рэйтынг беларускіх уладаў”, - заўважыў дырэктар майстэрні Андрэй Вардамацкі.