Як будзе друкавацца замежная класіка па-беларуску?

 

Пытанне аб магчымасці фармавання нейкай адзінай стратэгіі развіцця індустрыі перакладаў замежнай літаратуры на беларускую мову перад удзельнікамі паставіў ініцыятар і адзін з сумадэратараў дыскусіі, філосаф Павел Баркоўскі.

 

Аднак падчас абмеркавання даволі шмат увагі так інакш давялося прысвяціць акрэсленню сучаснага стану індустрыі перакладаў і ейным праблемам, нягледзячы на спробы іншага сумадэратара – Андрэя Ягорава – прыпыніць скаргі з боку ўдзельнікаў на няпростае жыццё і невыносныя ўмовы існавання.

 

Апісанне сітуацыі на рынку перакладной беларускамоўнай літаратуры варта пачаць, відаць, з таго, што такія выданні маюць вельмі малыя шансы на тое, каб быць акупальнымі. Прычынаў тут шмат: нежаданне дзяржаўных кнігарняў і бібліятэк браць на свае паліцы кнігі па-беларуску,  сусветны трэнд на падзенне кніжных продажаў,  невялікая колькасць ахвочых чытаць па-беларуску, складанасці ў вырашэнні пытанняў падаткаабкладання,  аўтраскага права ды інш.

 

Таму выдаўцам, дзеля таго, каб мець магчымасьць выпускаць сусветную літаратуру па-беларуску, даводзіцца альбо кампенсаваць страты даходамі ад іншых выданняў, альбо шукаць грантавую падтрымку, напрыклад, у тых краінах, літаратуры якіх яны і збіраюцца выдаваць. У якасці прыклада Зміцер Вішнёў прывёў краіны Прыбалтыкі, гатовыя падтрымліваць пераклады твораў сваіх літаратараў на іншыя мовы.

 

 

У такіх умовах адказ на пытанне “што менавіта перакладаць?” дыктуецца пераважна асабістымі ўпадабаннямі перакладчыкаў, якія, абраўшы той ці іншы твор, потым шукаюць выдаўца, які здольны гэты твор надрукаваць. А шматразовыя спробы скласці нейкі спіс абавязковых для перакладу класічных твораў не мелі посьпеху праз немагчымасць фінансава стымуляваць перакладчыкаў.

 

У выніку зараз у Беларусі склалася сітуацыя, калі вельмі рэдкія класічныя творы замежнай літаратуры маюцца ў беларускамоўным варыянце. Гэта, як адзначыў Зміцер Колас, з аднаго боку, выштурхоўвае чытача ў “моўную эміграцыю”, прымушаючы яго чытаць па-руску. З іншага боку такая сітуацыя ў значнай ступені спрашчае задачу выдаўца, бо не трэба займацца доўгімі пошукамі яшчэ не выдадзеных аўтараў і твораў, як гэта бывае ў той жа суседняй Расіі.

 

 

Удзельнікі дыскусіі пагадзіліся, што на дадзены момант і ў бліжэйшы час давядзеца змірыцца з тым, што новыя творы замежных аўтараў будуць з’яўляцца несістэматычна і нерэгулярна. Разам з тым, як прапанаваў Павал Касцюкевіч, удзельнікам кніжнага рынку трэба імкнуцца да доўгатэрміновай мэты – стварэння ў Беларусі адмысловага інстытуту, адказнага за прасоўванне беларускай літаратуры за мяжой і пераклад замежнай літаратуры на беларускую мову (па аналогіі з Інстытутам польскай кнігі ў нашых заходніх суседзяў). Тым больш, што ў доўгатэрміновай перспектыве, выжыванне беларускіх выдаўцоў, як заўважыў Эдуард Куфцерын, магчымае толькі праз выданне беларускамоўных твораў. Бо канкураваць на рускамоўным полі з расійскімі выдавецтвамі ніяк не выпадае.