Чужыя сярод сваіх, або Тры прычыны, па якіх мы не бачым інвалідаў на вуліцы

О нас в медиа

Прычына 1: для 9 з 10 інвалідаў-калясачнікаў уласная кватэра ператварылася ў турму

Пачну з гісторыі, якую распавялі ў Офісе па правах людзей з інваліднасцю. Дзяўчынка-інвалід з Бярозы жыве з бацькамі ў доме, які не абсталяваны пандусам. Таму самастойна выехаць на вуліцу, зразумела, яна не ў стане. Яе ж бацька па доўгу службы часта не бывае дома. Каб вырашыць пытанне з пандусам, камандзір вайсковай часці, дзе служыць тата дзяўчынкі, адправіў хадайніцтва мясцовым уладам. У адказ саслужыўцы атрымалі прапанову "прыняць долевы ўдзел у вырабе праектна-каштарыснай дакументацыі і ўстаноўцы пандуса ці пад'ёмніка".

- Гэтая прапанова, - паводле слоў юрыстаў, - супярэчыць заканадаўству. Таму што забяспечваць інвалідам неабходныя ўмовы для свабоднага доступу да аб'ектаў сацыяльнай інфраструктуры, жылым, грамадскім, вытворчым будынкам і збудаванням, бесперашкоднага карыстання месцамі адпачынку павінны менавіта мясцовыя выканаўчыя і распарадчыя органы.

У іншай сям'і яшчэ больш сумная сітуацыя. Пенсіянерка І. жыве разам з двума інвалідамі-калясачнікамі 2-й групы - сынам і мужам - у 2-х пакаёвай кватэры. Прычым мужчыны не толькі не маюць магчымасці выязджаць на вуліцу з-за адсутнасці пандуса на ўваходзе ў дом, але і не могуць самастойна карыстацца санвузлом і ваннай. А ўсё з-за таго, што ў кватэры занадта вузкія калідоры і дзвярныя праёмы, непераадольныя парогі. Неаднаразовыя звароты ў дзяржаўныя органы з нагоды абмену кватэры не далі вынікаў.

Па ацэнках Рэспубліканскай асацыяцыі інвалідаў-калясачнікаў, 9 з 10 інвалідаў-калясачнікаў не могуць паўнавартасна карыстацца жыллём і бесперашкодна выходзіць і вяртацца дадому. Гэта прамое парушэнне канстытуцыйнага права на свабоду перасоўвання. А не дай Бог у такім доме здарыцца пажар?..

Ці вось яшчэ адна паказальная сітуацыя.

- Хлопец-калясачнік, які звярнуўся да нас у офіс, пабудаваў кватэру, - распавядае каардынатар Офіса па правах людзей з інваліднасцю Сяргей Драздоўскі. - Але жыць у ёй не можа, бо пры будаўніцтве быў парушаны закон "Аб сацыяльнай абароне інвалідаў у Рэспубліцы Беларусь". Згодна з дакументам, з 1991 года забараняецца ўводзіць у эксплуатацыю новыя і рэканструяваныя аб'екты без забеспячэння даступнасці для інвалідаў. Парушэнні ж спецыяльных будаўнічых норм сустракаюцца на кожным кроку. Але чаму за гэта ніхто не нясе адказнасці: ні праекціроўшчыкі, ні той, хто ставіць свой подпіс пад здачай дома, ні Дзяржбуднагляд, які не ў праве прыняць аб'ект, што не адпавядае будаўнічым нормам? Чаму ніхто не адсочвае гэтую сітуацыю?

Агульная даступнасць інфраструктуры, згодна з альтэрнатыўным дакладам Офіса па правах людзей з інваліднасцю, не перавышае 35%. Нярэдкая з'ява - адсутнасць пандусаў каля крам, альбо іх недаступнасць. Не ўсё ў парадку і з пешаходнымі пераходамі: часта будаўнікі паніжаюць тратуар толькі на адным баку дарогі, забыўшыся аб супрацьлеглым. Маўчу ўжо пра вышыню бардзюраў на нашых вуліцах... Усё гэта сведчыць аб тым, што і па-за межамі кватэры інвалідаў-калясачнікаў не надта чакаюць...

- Нельга сказаць, што нічога не робіцца, - кажа Сяргей Драздоўскі. - Вялікія грошы сёння страчваюцца на ўладкаванне безбар'ернага асяроддзя. Але з гэтым фармальным падыходам, з парушэннем стандартаў, адпаведнасць якім ніхто не кантралюе, усе намаганні дарэмныя. Вось і атрымліваецца, што з усіх інвалідаў-калясачнікаў у горад выбіраюцца адзінкі. Яны сядзяць па дамах, сыходзяць у ілюзорны свет кніг ці Інтэрнэту. І здаецца, што нас няма. А значыць, і няма праблем, якія не варта і вырашаць.

Прычына 2: праблема даступнасці адукацыі для інвалідаў пакуль яшчэ характэрна для нашай краіны

Паводле альтэрнатыўнага даклада аб выкананні правоў людзей з інваліднасцю ў Беларусі толькі 6% дарослых інвалідаў, якія перасоўваюцца на калясцы, маюць вышэйшую адукацыю. Гэта, у першую чаргу, абумоўлена фізічнай недаступнасцю навучальных устаноў для інвалідаў-калясачнікаў: адсутнасцю спецыяльных ліфтаў, дзвярных прыстасаванняў і г.д.

Тым не менш, паводле слоў Вікторыі Тройніч, вядучага інспектара ўпраўлення спецыяльнай адукацыі Міністэрства адукацыі Беларусі, пэўныя зрухі ў гэтым плане ўжо ёсць. Штогод скарачаецца колькасць школ-інтэрнатаў і павялічваецца колькасць спецыяльных і інтэграваных класаў у агульнаадукацыйных школах. У прыватнасці, у Мінску ёсць 15 школ, дзе створана безбар'ернае асяроддзе для навучання асоб з парушэннямі функцый апорна-рухальнага апарату. Прадугледжаны там і памочнікі выхавацеля, якія могуць суправаджаць дзяцей па-за вучобай, ствараюцца ўмовы, каб дзеці былі там на працягу дня.

Абітурыенты, у тым ліку і з парушэннямі функцый апорна-рухальнага апарату, маюць права паводле заключэння дзяржаўнага цэнтра карэкцыйна-развіваючага абучэння і рэабілітацыі выбраць форму здачы ўступнага іспыту. Здаць яго можна ў самой установе адукацыі пісьмова альбо вусна ці прыняць удзел у цэнтралізаваным тэсціраванні. Гэтая форма захавалася і ў новай рэдакцыі правілаў для паступлення ў сярэднеспецыяльныя і вышэйшыя навучальныя ўстановы.

- Сёння ў нас вялікая праблема ў ведах, якімі валодаюць звычайныя настаўнікі ў адносінах людзей з абмежаваннямі, - адзначыла Вікторыя Тройніч. - Большасць з іх, трэба прызнаць, псіхалагічна не гатова прыняць вучня з асаблівасцямі ў школе. У сувязі з гэтым разглядаецца пытанне аб увядзенні абавязковага спецкурсу па тэхналогіях інклюзіўнага абучэння і выхавання. Сэнс яго не ў тым, каб з кожнага педагога зрабіць дэфектолага, а ў тым, каб сфарміраваць правільныя талерантныя адносіны педагога да чалавека з абмежаваннямі. Я думаю, калі гэта адбудзецца, то адмоў у прыёме ва ўстановы адукацыі будзе значна менш.

Прычына 3: у Беларусі каля 80 % людзей з інваліднасцю працаздольнага ўзросту не працуюць

Згодна з дзейным заканадаўствам, адмова ў заключэнні працоўнага дагавора па матывах інваліднасці не дапускаецца. За выключэннем выпадкаў, калі ў адпаведнасці з медзаключэннем стан здароўя перашкаджае выкананню працоўных абавязкаў альбо пагражае бяспецы працы.

Аднак 40% людзей з інваліднасцю, якія шукалі працу, сутыкнуліся з тым, што наймальнікі не жадаюць іх браць на працу менавіта з-за інваліднасці.

У Офісе распавялі гісторыю працаўладкавання 37-гадовага інваліда 2 групы Яўгена з Касцюковічаў, які жыве з маці-пенсіянеркай. Фактычна сям'я існавала на 2 пенсіі: пенсію маці і пенсію сына па інваліднасці. Жанчына атрымлівала зусім мізэрныя грошы, бо працавала толькі на паўстаўкі, каб мець магчымасць больш часу ўдзяляць свайму тады яшчэ дзіцяці-інваліду.

У цэнтры занятасці па месцы жыхарства рэгістраваць Яўгена ў якасці беспрацоўнага адмаўляліся. Хоць той, згодна з індывідуальнай праграмай рэабілітацыі да акту агляду МРЭК, мог працаваць вахцёрам, заўгасам, кладаўшчыком, справаводам... Матывавалі тым, што ён атрымлівае пенсію па інваліднасці. Але ж не сакрэт, што такім сем'ям пенсіі не хапае на задавальненне жыццёва неабходных патрэбнасцяў: лячэнне, лекі, аздараўленне, сродкі гігіены, аплата камунальных паслуг і г.д.

Мужчына звярнуўся па дапамогу ў Офіс па правах людзей з інваліднасцю. Супрацоўнікі апошняга, у сваю чаргу, - у райвыканкам па месцы жыхарства Яўгена з просьбай аказаць садзейнічанне ў працаўладкаванні.

Гісторыя Яўгена скончылася добра: яго ўладкавалі ў якасці вядучага інжынера па ахове працы на адно з прадпрыемстваў горада. Аднак гэты выпадак - толькі адзін з, на жаль, нямногіх. У Беларусі каля 80% людзей з інваліднасцю працаздольнага ўзросту не працуюць. Прычым большасць з іх знаходзіцца каля рысы крайняй беднасці.

Меркаванне на тэму

Алег Шэпель, старшыня Паралімпійскага камітэта Беларусі:

- Вышэйшая ступень рэабілітацыі - гэта калі інвалід запатрабаваны і карысны грамадству. Менавіта таму вельмі важна, каб як мага большая колькасць людзей з абмежаванымі магчымасцямі была працаўладкавана. А для гэтага дзяржава павінна кампенсаваць нерэнтабельную працу інваліда, каб тая прадукцыя, якую ён вырабляе, была канкурэнтаздольнай. Напрыклад, калі вы прыходзіце ў краму, вам жа без розніцы, хто тавары вырабляе? Наша галоўная задача - навучыць чалавека працаваць, бо зароблены рубель несумненна страчваецца больш рацыянальна. А льготы, пенсія і чатыры сцяны - гэта не рашэнне праблемы.

* * *

Якое стаўленне сёння ў грамадстве да інвалідаў? У лепшым выпадку нейкае спачувальнае. Але што мы ведаем пра іх лёс, пра іх беды і радасці, пра іх пачуцці, калі гэтая бяда не тычыцца нашай уласнай сям'і? І што мы можам для іх зрабіць? Здаецца, адзінае, але вельмі істотнае, - паспрабаваць "пасадзіць" сябе на іх месца. Не шкадаваць, а зразумець і падтрымаць. Дзе - проста дапамагчы пераадолець бардзюр, заехаць у пад'езд, а дзе - проста паразмаўляць. Бачыць не інваліда, а паўнавартаснага чалавека, абмежаванага ў руху, а не ў правах ці развіцці. Можа, тады нешта і зварухнецца ў лепшы бок... Спачатку - у нашым грамадстве, потым — на дзяржаўным узроўні.

Крыніца