Андрэй Кудзіненка: “Хачу зняць фільм пра беларускую сперму!”

Личности

24 лютага (пятніца) у межах цыкла публічных лекцый “Urbi et Orbi” (“Гораду і Свету”) адбудзецца лекцыя рэжысёра Андрэя Кадзіненкі пад назвай "Міфы пра беларускае кіно". Месца правядзення: кафэ “Лофт” (вул. Броўкі, 22), пачатак у 18.30. Уваход вольны!

Андрэй Кудзіненка ў 2010 годзе зняў на “Беларусьфільме” першы беларускі “жудзік” - “Масакру”. Раней, у 2003 годзе, выйшла “Акупацыя. Містэрыі”, знятая, паводле прызнання самога Кудзіненкі, “за сто баксаў”. Тым не менш, “Акупацыя” на міжнародных кінафестывалях узяла ці не больш узнагарод за “Анастасію Слуцкую”, знятую за мільён. У Беларусі стужка доўгі час была забароненая праз нейкіх адыёзных чыноўнікаў, якія пабачылі там “ідэалагічна няправільны” погляд на вайну, немцаў і партызан.

На сваёй лекцыі “Міф пра беларускае кіно” Кудзіненка паразважае на тэму, ці ёсць такое паняцце сёння ўвогуле. Ці можна асобныя стужкі асобных рэжысёраў, актораў і крытыкаў назваць супольна “беларускім кіном”. Цікава будзе пачуць ад рэжысёра, як гэта здымаць “Масакру” на “Беларусьфільме”. Ну і, канешне, ідэя зняць фільм пра беларускую сперму - гэта не проста “жоўты” загаловак, а рэальная задума Андрэя Кудзіненкі.

“Калі выконваць патрабаванні дзяржаўнай цэнзуры, то проста не будзе пра што здымаць”

- Спадар Андрэй, часта даводзіцца сустракаць выраз “беларускі кінематограф”. А ўвогуле, паводле якіх прыкмет-маркераў вызначаецца, беларускі ці не?

- І для мяне гэтае пытанне складанае, я спрабую для сябе на яго адказаць. Што такое "беларускі"? На беларускай мове? Мне чамусьці складана ўявіць фільм выключна па-беларуску. Таму ў нашых стужках мяшаецца польская, беларуская, руская, нямецкая мова... Сама Беларусь такая... Потым, што такое “беларуская тэма”, “беларускі міф”? Я на лекцыі планую распавесці пра шэсць беларускіх міфаў, шэсць маіх сцэнароў паводле іх - цяпер раскрываць не буду... Бо гісторыя заўжды непраўдзівая, а міф, па-сутнасці, заўжды праўдзівы. Міф стварае культурны бэкграўнд. Грунтавацца трэба на нацыянальных міфах. Прыдумляць іх. Гэта нястрашна, гэтым займаецца любая культура. Казахі распавядуць вам, што ўсе яны нашчадкі Тамерлана, а слова “казак” - гэта ад “казах”. Часам гэта даходзіць да вар’яцтва, але без гэтага не можа існаваць ніводзін жанр: ні літаратура, ні кіно... На ўкраінскім фестывалі незалежнага кіно “Кіналеў” далі гран-пры “Акупацыі”. І пасля гэтага адзін украінскі пісьменнік сказаў, што гэта - прыклад сённяшняга нацыянальнага кіно. Маўляў, што ва Украіне сёння такога няма. Але і ў нас гэта складана рабіць. Бо калі гэта дзяржаўнае, адразу паўстае агромністая цэнзурная заслона. Прычым не толькі палітычная, гістарычная, але датычная маралі... Калі выканаць гэтую цэнзуру, то проста не будзе пра што здымаць. А рабіць нешта на схаваных сэнсах, на падтэкстах - не той час ужо. Гэта за савецкім часам, калі казаць многія рэчы ўголас было немагчыма, людзі былі настроеныя шукаць гэта ў нейкай схаванай форме...

- Можа, хоць троху прыадкрыеце заслону таямнічасці: што гэта за шэсць беларускіх міфаў?

- Фактычна, гэта міфы, якія я сам прыдумаў. Распавяду адзін, на які ніяк не магу знайсці грошы, бо людзі бачаць там чамусьці пагалоскі нацыяналізма, шавінізма. Гэта гісторыя пра ўнікальнасць беларускіх генаў. Сюжэт пра аквавіту, пра жывую ваду. Груба кажучы, пра беларускую сперму. Там усё з гумарам закручана, гэта як казка такая. Гісторыя пра тое, як у нашай дзяржаве няма грошай, валюты, і мы вынайшлі такі дзяржаўны міф, як з амерыкосаў пампаваць бабкі. Прадаць гэтую сперму. Урэшце галоўная гераіня прыязджае з Амерыкі, каб развянчаць гэты міф. І ёй трэба ўзяць шмат узораў для даследванняў, але не быць нейкай распуснай жанчынай пры гэтым. У выніку, яна зацяжарвае, хоць да гэтага была бяздзетнай, не магла зацяжарыць. Але жывая вада адкрываецца для яе ў іншым сэнсе: гэта - каханне. Яна закахалася, і таму зацяжарыла. Вось такая фантасмагорыя. Ёсць у мяне і задума беларускага “Тытаніка” - пра Нямігу...

“За мінулы год я адмовіўся ад 6 камерцыйных праектаў”

- Вы выказалі крамольную думку, што не ўяўляеце фільм на беларускай мове. Гэта тое самае, што Густаў Эйфель сказаў бы, што не ўяўляе, як гэтая вежа будзе стаяць. Можа, не паспрабаваўшы, і не паверыш?

- Але гэта будзе непраўдзіва, бо ў нас шматмоўе. І, дарэчы, гэта вельмі складана перакладаць на іншыя мовы. Мы нават спрабавалі іспанцам перакладаць беларускую на каталонскую, а рускую на іспанскую... У выніку яны заблыталіся...

- Спадар Андрэй, для сваіх стужак вы актыўна прыцягваеце актораў з Расіі. Няўжо сваіх не стае?

- Вялікая праблема, што ў нас няма акторскай школы. Таленавітых актораў вельмі мала, і яны ўсе не злязаюць з расійскіх экранаў. Бо ўсе расійцы, якія здымаюць тут, увесь час іх задзейнічаюць. Цяпер вось Колбышаў прапануе на базе Акадэміі мастацтваў стварыць такую школу. Спадзяюся, ён набярэ курс. Тады можна адразу маладых падбіраць, рыхтаваць, здымаць.

- А кінашкола - гэта як? Як навучыць людзей рабіць кіно?

- Галоўнае - вывучыць кінадраматургію ды навучыцца акторскаму майстэрству. З кінадраматургіяй - праблема: у нас яе практычна не выкладалі, вельмі ўмоўна. Таму я і цяпер не губляю магчымасцяў хадзіць на курсы. Цяпер вось быў у Маскве на курсах амерыканца Роберта МакКі. Плаціў грошы, тыдзень хадзіў на курсы, займаўся. На іншыя курсы хаджу... За мінулы год я адмовіўся ад 6 камерцыйных праектаў з-за вельмі кепскай драматургіі. Проста сорамна такое рабіць. Сцэнарыстаў псуюць серыялы, бо гэта “што думаю, то і кажу”.

- Дык а чаму самі не пішаце, калі астатнія кепска пішуць?

- Дык я і пішу! Але ж гэта доўга... Плюс я ж паралельна мушу шукаць грошы на кіно, займаюся рознымі праектамі...

- Ад шасці камерцыйных праектаў вы адмовіліся выключна, каб імя сваё рознай лухтой не пляміць? Ці таму што можаце сабе дазволіць?

- Хутчэй, каб не пляміць. Бо ўзровень замоваў - ніжэйшы за плінтус.

- Дык калі вы вырашылі не пляміцца нізкаякаснымі халтуркамі, якая ваша дальнабачная задача?

- Рабіць значныя праекты. Цяпер вось дамаўляюся з латышамі на сумесны праект. Але цяжка, бо “Беларусьфільм” працуе несучаснымі метадамі... Адзіны фільм, які я зрабіў сапраўды незалежна, гэта “Акупацыя”. Бо ў астатніх выпадках табе пачынаюць распавядаць, як трэба здымаць, чаго хоча глядач... Я таксама думаю над тым, каб запусціць колькі серыялаў - выключна, каб мець грошы здымаць сваё кіно. Адзін з праектаў цяпер - гэта “Шалом” Клінава. Ён цяпер моцна перапісвае тэкст, гэта будзе адрознівацца ад кнігі. Умоўна кажучы, калі заўтра прыйдзе Хрыстос - як да гэтага паставяцца. Такое маленькае Евангелле.

- Каму выгадна ўкладаць грошы ў кіно? Як гэтыя грошы вернуцца?

- Грошы могуць даць выключна нейкія фонды... А вярнуцца - яны не вернуцца. Можа альбо пашанцаваць, як шанцуе адзінкам: Звягінцаву, напрыклад, пашанцавала, што патрапіў на Венецыянскі фестываль, і цяпер у яго любое кіно адразу купляе куча еўрапейскіх каналаў. Расійскі пракат разбураны... З пракатам і ў нас складана, бо ўвесь свет ужо даўно глядзіць усё на “лічбе”, а мы ўсё на стужках... Ёсць яшчэ і такі момант, што ў Расіі ненавідзяць расійскае кіно. І ў нас, як пачуюць “Беларусьфільм”, плююцца адразу. Ва Украіне - ад студыі Даўжэнкі. А вось, напрыклад, палякі ўсе ідуць на сваё кіно, на гістарычнае асабліва.

“На “Беларусьфільме” людзі займаюцца не сваёй справай”

- Для вас “Акупацыя” не стала вершам “Алеся” для Аркадзя Куляшова? Ён пісаў-пісаў усё жыццё, а яму ўсё адно прыгадвалі тую “Алесю” са словамі “ах, як ты тады хораша напісаў!”

- Ну так, увесь час мне “Акупацыю” прыгадваюць. Зоркі сыйшліся, патрапіць так спецыяльна немагчыма. Я ніколі падумаць не мог, што здыму фільм пра вайну. Хоць гэтае “пракляцце “Партызанфільма” - яно моцнае...

- Якія ў вас склаліся стасункі з “Беларусьфільмам” пасля “Масакры”?

- Цяжкія. Бо гэтыя людзі займаюцца не сваёй справай. І ўвогуле гэта жах. Канешне, лепш за ўсё рабіць конкурс прыватных студый, каб яны адказвалі за грошы, а ў нас гэта... Людзі працуюць за 5 капеек і адбываюць нумар. Гэта як праца людзей на савецкіх вытворчасцях. Прасцей сюды лінію “Мэрсэдэса” прывезці, за 2 тыдні паставіць, чым навучыць выпускаць тут “Мэрсэдэсы”. Тут усё адно будзе атрымлівацца аўтамат Калашнікава. Працуючы над “Масакрай”, я не мог дабіцца ад іх добрай карцінкі, добрага гуку. Гэта зацягнула працэс, зрабілі фільм як бы з тлустымі плямамі. Мне казалі: тое нельга, гэта нельга, на гэта валюты няма... Усё толькі па безнаяўным разліку, праплочваюць доўга, група сядзіць, не працуе. Потым усё робіць за адзін дзень. Карацей, непрафесіяналізм, вэрхал - у такіх умовах кіно рабіцца не можа.

- А яны самі лічаць “Масакру” поспехам?

- Поспех для іх тое, што я дамогся, каб карцінка не была мутная. Бо кінастудыя набыла самую дарагую на тэрыторыі Еўропы колераўстаноўку, і пры гэтым яны давалі мне мутную выяву! Мы хадзілі тыдні тры ў розныя кінатэатры, і я ім казаў: “Мутная карцінка!” А яны казалі: “Ды нармалёвая карцінка!” І цяпер я бачыў па тэлевізары: сплюснута, цёмна, нічога не відаць... Не маглі нават на тэлеканал даць копію нармалёвую, ніхто за гэта не адказвае... Я ў гэты фільм уклаў шмат сваіх грошай. Прыязжаў мой аператар з Масквы, спрабавалі навучыць мясцовага хлопчыка рабіць колераўстаноўку. Хлопчык ледзьве навучыўся - адразу змыўся на камерцыйную працу... На здымкі прыязджалі палякі, якія здымалі кіно пра кіно: тры навэлы пра рэжысёраў, якія ў гэты момант робяць фільм. І пыталіся ў мяне: “Як ты працуеш у такіх умовах? Адчуванне, што на пляцоўцы, апроч некалькіх чалавек, гэта нікому непатрэбна!”

“Яны хваляцца, што “Масакра” каштавала 2 мільёны даляраў. Рэальна: каля 700 тысяч”

- Вы кажаце, што свае грошы ўклалі. Але ж атрымалі нешта ад “Масакры”?

- Апроч нерваў... Атрымаў досвед працы з такім савецкім монстрам, як “Беларусьфільм”, атрымаў магчымасць рэалізаваць нейкія задумы, нарыхтоўкі... Калі казаць пра грошы, заплацілі “пастановачных” каля 5000 даляраў. Але гэта два гады працы. Плюс у месяц атрымліваў 200 даляраў (калі не было здымкаў), а так 300. У Расіі, калі я называў гэтыя сумы, перапытвалі: “Выбачаемся, колькі?..” І здзек у тым, што ўсякае начальства атрымала нашмат болей. Нейкія эканамісты, бухгалтары, начальнікі дэпартаментаў. Яны нічога не робяць, а ў цябе з карціны бяруць 32% на іх заробкі. Яны паўсюль пішуць, што “Масакра” каштавала 2 мільёны даляраў. Рэальна яна каштавала каля 700 тысяч даляраў, астатняе - усякім начальнікам-лайдакам.

- Якія памылкі вы для сябе адзначылі пасля “Масакры”?

- На сённяшнюю галаву, я б яшчэ папрацаваў з драматургіяй. Да таго ж, я не ведаў, што ўсе спецэфекты на “Беларусьфільме” - гэта замаляваць у кадры трубу на даху ці антэну. Тое, што яны рабілі, - гэта страшны трэш! Сядзяць людзі, зноў жа, за 5 капеек нешта там робяць. А потым гэтыя ж людзі пачынаюць на форумах абмяркоўваць фільм. Хлопцы, дык гэта ж вы не маглі нічога зрабіць! І вы абмяркоўваеце нешта?! Ды ў пачатку ХХ стагоддзя ў Мельеса былі большыя магчымасці, чым у мяне на кінастудыі!..

ТАКІМ ЧЫНАМ

Лекцыя Андрэя Кудзіненкі з цыклу “Urbi et Orbi”
“Міф пра беларускае кіно”
адбудзецца 24 лютага (пятніца) а 18.30
у кафэ “Лофт” (Мінск, вул. Петруся Броўкі, 22)

Уваход вольны!

Анлайн-трансляцыя лекцыі

Крыніца