Андрэй Ягораў: Калі б у Крамлі верылі, што Беларусь можна анексаваць без крыві, яны б гэта зрабілі

Пра гэта і іншае разважае госць "Інтэрв’ю тыдня" на Радыё "Свабода" — дырэктар Цэнтра еўрапейскай трансфармацыі, палітолаг Андрэй Ягораў.

Ані эканамічна, ані тэхналагічна Расія не можа канкураваць з развітымі краінамі

Віталь Цыганкоў: Выбары прэзідэнта Расіі — нібыта цалкам фармальная падзея, бо пераможца ў іх быў загадзя вядомы. Але для палітычных аналітыкаў гэта было пэўнай вяхой, бо многія аглядальнікі лічаць, што пасля выбараў палітыка Крамля набудзе пэўныя новыя рысы. Ці згодныя вы з тымі, хто кажа, што новы тэрмін Пуціна — гэта будзе яшчэ большае процістаянне з Захадам, большы ізаляцыянізм ад астатняга свету?

Андрэй Ягораў: Машына палітычных тэхналогій і маніпуляцый у Расіі дазваляе арганізоўваць амаль любы працэнт падтрымкі, неабходны гэтаму палітычнаму рэжыму. Таму я не думаю, што выбары нейкім істотным чынам будуць мяняць той курс Расіі, які быў выбраны Пуціным, і моцна задэклараваны падчас ягонай знакамітай Мюнхенскай прамовы. Дзе ён паставіў задачу вяртання Расіі ў сусветныя лідары, і потым мы бачым усе дзеянні ад Грузіі да Украіны і Сірыі.

Гэта такая агрэсіўная палітыка, накіраваная на абвастрэнне канфрантацыі, і такім шляхам Расія прымушае размаўляць з сабой. І ў Масквы няма ніякіх іншых магчымасцей рэалізаваць гэтую місію, дэклараваную Пуціным, акрамя агрэсіўных вайсковых дзеянняў, правакаваннем канфліктаў, нагнятаннем супрацьстаяння з Захадам. Бо ані эканамічна, ані тэхналагічна Расія не можа канкураваць з развітымі краінамі. Таму гэта застаецца для іх адзіным шанцам заняць тое месца, якое Пуцін бачыць для Расіі на міжнароднай арэне.

Крэмль можа паспрабаваць прыструніць Беларусь

Віталь Цыганкоў: У гэтым сэнсе, нас, вядома, больш цікавіць, як гэтая старая палітыка можа відазмяніцца ў стаўленні Крамля да Беларусі. Магчыма, кіраўніцтва Расіі будзе патрабаваць ад свайго найбліжэйшага саюзніка стаць у адзін антызаходні шэраг. Што на гэта можа адказаць Мінск, як ён можа адбівацца ад такога ціску?

Андрэй Ягораў: Відавочна, што Расія будзе патрабаваць большай лаяльнасці ад Беларусі. Падчас электаральных перыядаў, важных для аўтарытарных рэжымаў, яны звычайна не ідуць на абвастрэнне канфліктаў, каб не ствараць негатыўны для сябе імідж. Але пасля такіх перыядаў яны могуць ісці на пэўныя крокі.

Крэмль можа паспрабаваць прыструніць Беларусь. Але сімпатыі расійскага грамадства да Беларусі даволі вялікія. Спрэчкі паміж Расіяй і Беларуссю часта негатыўна адбіваюцца на лідарстве Расіі ў розных інтэграцыйных аб’яднаннях. Таму Крэмль выбірае для канфліктаў такія перыяды, калі ёсць магчымасці і рэсурсы ціснуць. І думаю, што такі момант будзе, бо Расія назапасіла даволі шмат нявырашаных канфліктаў.

Па-першае, Беларусь вельмі актыўна выкарыстоўвае расійскі рынак для рээкспарту санкцыянаваных тавараў. Па-другое, Мінск не вельмі лаяльна ставіцца да пэўных спадзеваў расійскага капіталу на засваенне эфектыўных беларускіх прадпрыемстваў. І, па-трэцяе, Беларусь не заўсёды лаяльная да расійскіх геапалітычных крокаў, не заўсёды падтрымлівае тую агрэсіўную палітыку, якую вядзе Расія.

Вядома, Расія хацела б выправіць гэтую сітуацыю, зрабіць Беларусь больш лаяльнай, і гэта будзе рабіцца. Але далей трэба разгледзець магчымасці і сродкі, якія ёсць у Расіі. Я думаю, што каб пуцінскі рэжым верыў у тое, што Беларусь можна анексаваць без крыві, без супраціву на гэтай тэрыторыі — то яны б гэта зрабілі. Але ў іх няма веры, што такая анексія не прывядзе да дэстабілізацыі ў Беларусі і да моцнага сабатажу ўнутры самой Беларусі.

І яны разумеюць, што калі такое пачынаецца, то выпраўленне сітуацыі патрабуе значных рэсурсаў. І ці не прасцей мець даволі лаяльную адміністрацыю Лукашэнкі, які ўсё ж рэалізуе значную частку расійскіх інтарэсаў тут, чым імкнуцца да наўпроставага ўсталявання кантролю, дзе ім давядзецца за ўсё плаціць.

Віталь Цыганкоў: Вы разважаеце рацыянальна і лагічна, што і павінен рабіць прафесійны палітолаг. Але ці не варта пакідаць у гэтых развагах пэўнае поле для ірацыянальных і нават контрапрадуктыўных крокаў, якія нярэдка здараюцца ў расійскай замежнай палітыцы? Ці можна разглядаць імавернасць такога імпульсіўнага і ірацыянальнага кроку Крамля ў дачыненні Беларусі?

Андрэй Ягораў: Безумоўна, нельга выключаць цалкам ірацыянальную лінію паводзін ад "шырокай рускай душы". Але ж я не думаю, што яны не будуць пралічваць пэўныя наступствы такіх "імпульсіўных крокаў". Бо любая спроба агрэсіі супраць Беларусі падарве пэўны кансенсус, які Расія мае на прасторы Еўразійскага саюза.

Бо як, напрыклад, Казахстан успрыме агрэсіўныя дзеянні супраць Беларусі? Набыць Беларусь праз нейкія нелегітымныя дзеянні — гэта значыць страціць Казахстан. І таму кошт ўтрымання суседзей вельмі ўзрастае. Хоць, вядома, нельга ніколі выключаць ірацыянальных крокаў Масквы.

Я думаю, што, хутчэй за ўсё, Расія будзе спрабаваць адабраць частку суверэнітэту гэтых краін (Казахстан, Арменія, Беларусь) праз наднацыянальныя органы Еўразійскага саюза.

Магчымая большая ўніфікацыя правіл, спроба вярнуцца да ідэі ўвядзення адзінай валюты, інтэграцыя фінансавых і эканамічных сістэм і г.д.

Лукашэнка вельмі добра адчувае, што Расія «любіць вушамі»

Віталь Цыганкоў: Калі глядзець на беларускую ўнутраную палітыку з гледзішча прысутнасці Расіі, то мы назіраем гэтыя дні пэўны паварот у стаўленні беларускай улады да гадавіны БНР. Адбыліся затрыманні заяўнікаў шэсця, перанос устаноўкі памятнай дошкі ў гонар БНР. Магчыма, чыноўнікі проста рэагуюць на апошнія выказванні Аляксандра Лукашэнкі. Ці бачыце вы тут замежнапалітычны матыў — паказаць Расіі, што ўлады Беларусі не будуць надта далёка заходзіць у прызнанні нацыянальных каштоўнасцей, якія Расія можа ўспрымаць варожа?

Андрэй Ягораў: Я думаю, гэты складнік моцна прысутнічае ў замежнапалітычнай рыторыцы Мінска — улік інтарэсаў Расіі і арыентацыя на тое, што яны там падумаюць. Лукашэнка вельмі добра адчувае, што Расія "любіць вушамі". Таму можна рабіць амаль што заўгодна, але гаварыць публічна нельга.

Таму Лукашэнка будзе падтрымліваць фактычна некаторыя рэчы, звязаныя з незалежнасцю Украіны, а публічна казаць, што Крым дэ-факта расійскі. Тое самае і ўнутры краіны. Можна дазваляць прызнанне БНР, рабіць крокі ў беларусізацыі, але казаць трэба ўсё роўна, што мы стаім на варце расійскіх інтарэсаў, што мы браты назаўсёды і г.д. І гэтая гульня вельмі добра гуляецца.

Вядома, для ўладаў Беларусі прызнанне БНР і ўвогуле крокі ў беларусізацыі звязаныя з пэўнай небяспекай таго, што ў гэтым беларускамоўным асяроддзі канцэнтруецца значная колькасць тых, хто процістаіць гэтаму рэжыму. Таму даванне большай свабоды ім — гэта даванне большай моцы сваім праціўнікам. Таму рэжым вельмі асцерагаецца і скарыстоўвае гэтыя сітуацыі для таго, каб падзяляць і ўладарыць.

У сітуацыі са святкаваннем Дня Волі ўладам неабходна было пасварыць дзве часткі апазіцыі, стварыць моцную канфліктную сітуацыю. Яны спрабуюць выкарыстаць больш памяркоўныя сілы, каб іх рукамі задушыць больш радыкальную частку старой апазіцыі.