ПАРЭ заклікае Беларусь да мараторыю на пакараньне сьмерцю

Парлямэнцкая асамблея Рады Эўропы ўхваліла рэзалюцыю аб злоўжываньнях у сыстэме крымінальнага правасудзьдзя Беларусі. Агляд тэмы ад "Радыё Свабода".

У галасаваньні ўдзельнічала 69 дэлегатаў. За рэзалюцыю выказаліся 56 удзельнікаў галасаваньня, 11 чалавек прагаласавалі супраць і 2 чалавекі ўстрымаліся. У рэзалюцыі Парлямэнцкая асамблея заклікае Беларусь неадкладна ўвесьці мараторый на сьмяротнае пакараньне, а таксама адмяніць артыкул 193-1 Крымінальнага кодэксу Беларусі, які прадугледжвае крымінальную адказнасьць за дзейнасьць ад імя незарэгістраванай арганізацыі.

Парлямэнцкая асамблея Рады Эўропы заклікала праваабаронцаў весьці ўлік ня толькі ахвяраў палітычна матываваных злоўжываньняў, але й вінаватых у такіх злоўжываньнях. Адначасна ва ўхваленай сёньня рэзалюцыі ПАРЭ заахвочвае Эўразьвяз і ЗША да ўвядзеньня новых санкцыяў у адносінах да беларускіх чыноўнікаў, адказных за сур’ёзныя парушэньні правоў чалавека. ПАРЭ заахвочвае дзяржавы Рады Эўропы да далейшай падтрымкі беларускіх палітычных зьняволеных і іх сем’яў. У сёньняшняй рэзалюцыі зьмешчаны таксама заклік да ўраду і Дзяржаўнай думы Расеі ў дыялёгу зь беларускімі ўладамі выступіць на баку палітзьняволеных і іншых ахвяраў палітычна матываваных злоўжываньняў.

* * *

Хрыстас Пургурыдэс прадставіў на пасяджэньні Парлямэнцкай асамблеі Рады Эўропы справаздачу аб злоўжываньнях у сыстэме крымінальнага правасудзьдзя Беларусі. Сярод іншага сп. Пургурыдэс заклікаў сваіх расейскіх калегаў спыніць падтрымку рэжыму ЛУкашэнкі і выказаў спадзяваньне, што Расея магла б паўплываць на паляпшэньне сытуацыі з правамі чалавека ў Беларусі.

Пачалося абмеркаваньне справаздачы. Прадстаўніца Нямеччыны Сабіна Лёйтгойзэр-Шнарэнбэргер назвала Беларусь “найгоршай дыктатурай у сьвеце”. З гэтым не пагадзіўся прадстаўнік фракцыі аб'яднаных эўрапейскіх левых Тыні Кокс, які зазначыў, што ў Беларусі няма іншага выйсьця, як вярнуцца ў Эўропу, і Беларусь мусіць зрабіць першыя крокі сама. Зьвяртаючыся да беларускіх уладаў, сп. Кокс сказаў: “Пачынайце рухацца, вы чакалі занадта доўга. Ваша месца – у Эўропе”. Прадстаўнік Эстоніі Андрэс Хэркель назваў “сорамам, што ў ХХІ стагодзьдзі некага саджаюць у турму за ўдзел у незарэгістраваных арганізацыях”.

Прадстаўнік Расеі Леанід Слуцкі выступіў з рэзкай крытыкай “разноснай” справаздачы Пургурыдэса і бараніў дзеяньні беларускіх уладаў супраць апазыцыі. Паведамленьні пра зьнікненьні палітыкаў у Беларусі ён назваў ”выдумкамі” і ”прапагандысцкімі правакацыямі”.

Дакладчык ПАРЭ ў пытаньнях Беларусі Андрэа Рыгоні адзначыў, што недастаткова толькі асуджаць беларускія ўлады. На яго думку, трэба весьці шырэйшы дыялёг. Паводле Рыгоні, ілюзія – чакаць, што дэмакратыя сама прыйдзе ў Беларусь.  

Прадстаўніца Расеі Сьвятлана Гарачава заявіла пра тэндэнцыйнасьць падрыхтаванага сп. Пургурыдэсам дакладу і выказала зьдзіўленьне, чаму на абмеркаваньні няма прадстаўнікоў афіцыйнага Менску.
 
Гедымінас Якавоніс, выступаючы ад імя літоўскай дэлегацыі, падкрэсьліў, што Рада Эўропы павінна сесьці за стол перамоваў з уладамі Беларусі, а літоўскі бок гатовы выступіць тут пасярэднікам. Паводле Якавоніса, дэлегацыя Літвы ўхваляе рэзалюцыю і рэкамэндацыі, вынесеныя на разгляд Парлямэнцкай асамблеі. Гедымінас Якавоніс зьвярнуў таксама ўвагу на неабходнасьць спрасьціць візавы рэжым Эўразьвязу для грамадзянаў Беларусі. 

Прадстаўнік Камуністычнай партыі Расеі Сяргей Сабко рэзка скрытыкаваў даклад Хрыстаса Пургурыдэса, заявіўшы сярод іншага: "Беларусь пад Амэрыку ня ляжа".   

Выступаючы з заключным словам, аўтар дакладу Хрыстас Пургурыдэс падкрэсьліў: сам беларускі рэжым вінаваты ў ізаляцыі. На думку сп. Пургурыдэса, Рада Эўропы скампрамэтуе сябе, калі пойдзе на дыялёг з афіцыйным Менскам у той час, як беларускія ўлады парушаюць правы чалавека і ня выканалі асноўных патрабаваньняў аб'яднанай Эўропы. "Наш абавязак як Рады Эўропы, – сказаў Пургурыдэс, – падтрымліваць апазыцыю і грамадзянскую супольнасьць у краінах, дзе пануе дыктатура". Рэагуючы на рэзкую крытыку свайго дакладу з боку прадстаўнікоў Расеі, Пургурыдэс падкрэсьліў, што не прагучала нічога, што сьведчыла б пра няправільнасьць ці недакладнасьць фактаў, зьмешчаных у дакладзе. Аўтар дакладу таксама прарэагаваў  на рэпліку аднаго з расейскіх удзельнікаў абмеркаваньня, які заявіў, што Аляксандру Казуліну для таго, каб быць вызваленым, дастаткова падаць прашэньне аб памілаваньні і выканаць пэўную працэдуру. На думку Хрыстаса Пургурыдэса, Казулін не вінаваты і не павінен прасіць аб памілаваньні.  

***

Пасьля выступу фэдэральнага канцлера Нямеччыны Ангелы Мэркель на сэсіі ПАРЭ адзін з дэпутатаў ад Нідэрляндаў задаў пытаньне наконт парушэньняў правоў чалавека ў Беларусі, адзінай краіне кантынэнту, якая не ўваходзіць у Раду Эўропы.

Спадарыня Мэркель выказала сваю заклапочанасьць тым, як разьвіваецца сытуацыя ў Беларусі і заявіла, што трэба знаходзіць шляхі падтрымкі дэмакратычнай апазыцыі ў Беларусі, трэба як мага больш распаўсюджваць інфармацыю пра Беларусь, каб людзі, якія сёньня знаходзяцца ў беларускіх турмах паводле палітычных матываў, не адчувалі сябе ў адзіноце.

Спадарыня Мэркель таксама заявіла, што яна ўпэўненая ў тым, што Беларусь стане сябрам эўрапейскай дэмакратычнай сям’і.

“Калі б Пургурыдэсам быў я...”

 Радыё Свабода зьвярнулася да палітыкаў і грамадзкіх дзеячоў з пытаньнем: “Калі б не Пургурыдэс, а вы выйшлі на трыбуну, што б вы сказалі эўрадэпутатам?”


“Лукашэнка ня даў правесьці гэты закон”

Уладзімер Парфяновіч, дэпутат Палаты прадстаўнікоў папярэдняга скліканьня, згадаў, што і падчас ягонай кадэнцыі ўзьнімалася пытаньне аб мараторыі на сьмяротнае пакараньне. З гэтай нагоды нават праводзілася міжнародная канфэрэнцыя:

“Але да галасаваньня, да прыняцьця закону справа не дайшла. Лукашэнка ня даў правесьці гэты закон”.

Карэспандэнт: “А чаму, як вы думаеце?”

Парфяновіч:“Зь ягонага пункту гледжаньня гэта яшчэ рана”.

Карэспандэнт: “А калі б усё ж паставілі на галасаваньне такі законапраект, які б быў вынік?”

Парфяновіч: “Прагаласавалі б так, як выказаліся б на Карла Маркса, 38, у адміністрацыі прэзыдэнта”.

"Міжнародная супольнасьць павінна абараняць палітзьняволеных"

У анонсе да сёньняшняга выступу Хрыстаса Пургурыдэса гаворыцца, што, паводле юрыдычнага камітэту ПАРЭ ў сыстэме крымінальнага правасудзьдзя Беларусі цягам некалькіх гадоў меліся шматлікія злоўжываньні. Некаторыя прадстаўнікі апазыцыі зьніклі, мірных дэманстрантаў зьбівалі і гэтыя, і іншыя выпадкі не былі расьсьледаваныя. Законныя, мірныя дзеяньні няўрадавых арганізацый і мэдыяў былі ператвораныя ў злачынствы. Палітчныя апанэнты сутыкаюцца з адвольнымі абвінавачаньнямі і несправядлівымі судовымі працэдурамі.

Юрыдычны камітэт заклікае адмяніць несправядлівыя законы тыпу «антырэвалюцыйных», увесьці маратор на сьмяротнае пакараньне. Таксама камітэт зьвяртаецца да судзьдзяў, пракурораў і міліцыянтаў у Беларусі праявіць асабістую сьмеласьць, каб зьмякчыць эфэкты такога заканадаўства.

Тым часам выпадкі злоўжываньняў мусяць быць уважліва зарэгістраваныя. Бо калі Беларусь аднойчы далучыцца да сям'і эўрапейскіх нацый, якія падтрымліваюць правы чалавека, правасудзьдзе павінна аднавіцца.

Як гаворыцца ў камэнтары, міжнародная супольнасьць павінна працягваць санкцыі адносна беларускіх чыноўнікаў, вінных за злоўжываньні. Таксама яна павінна абараняць палітзьняволеных, іх сем'і і спрабаваць дапамагчы ахвярам, магчыма, з дапамогай адмысловай рабочай групы зь мясцовых і міжнародных праваабаронцаў.

“Лукашэнку ня ўдасца ізаляваць беларусаў ад эўрапейскага сьвету”

Літоўскі палітык Эмануэль Зінгерыс, камэнтуючы “Свабодзе” даклад Хрыстаса Пургурыдэса аб палітычна матываваных крымінальных справах у Беларусі, зазначыў, што прыведзеныя ім факты сталіся “клясыкай злачынстваў рэжыму Лукашэнкі”.

“Калі рэжым у Менску думае, што гэта ўсё забудзецца з-за эканамічных ці іншых выгадаў, якія краіны Эўразьвязу могуць мець ад адносін зь Беларусьсю, то ён глыбока памыляецца, таму што ні справа Казуліна, ні справы іншых палітвязьняў ніякім чынам не будуць забытыя. Яны на сталах не толькі ў эўрапейскіх палітыкаў, але і грамадзкіх арганізацыяў, якіх тысячы”.

Адна з самых уплывовых праваабарончых арганізацыяў кантынэнту -- Рада Эўропы, і тое, што там зьвяртаюцца да праблем Беларусі сьведчыць, што ў Эўропе жадаюць беларускаму народу дэмакратыі і росквіту, кажа спадар Зінгерыс:

“У Эўропе існуе поўнае спачуваньне беларускай інтэлігенцыі і ўсім дэмакратычным рухам”.

Спадар Зінгерыс паведаміў, што 8 красавіка ён удзельнічаў у першых слуханьнях ў справе злачынстваў таталітарных рэжымаў, арганізаваных Эўракамісіяй. У гэтых слуханьнях удзельнічала больш за 100 спэцыялістаў, і сярод іншых часта згадваўся і рэжым Аляксандра Лукашэнкі.

“У Беларусі зьнікаюць апанэнты ўлады, людзьмі апанаваў страх рэпрэсіяў. Але цяпер у эпоху новых тэхналёгіяў і камунікацыяў Лукашэнку ня ўдасца ізаляваць высокаразьвіты беларускі народ ад эўрапейскага сьвету”.

"Галасы падзяліліся б"

Спэцыяльны дакладчык Парлямэнцкай асамблеі Рады Эўропы па Беларусі Андрэа Рыгоні просіць беларускія ўлады ўвесьці мараторый на сьмяротнае пакараньне. Ён зьвярнуўся з адкрытым лістом да кіраўнікоў абедзьвюх палат Нацыянальнага сходу Беларусі Вадзіма Папова і Генадзя Навіцкага. Як рэагуюць на гэты зварот у Беларусі?

Намесьнік старшыні камісіі заканадаўства і судова-прававых пытаньняў у Палаце прадстаўнікоў Віктар Ісачкін у інтэрвію нашаму радыё сказаў: “У парлямэнце наконт гэтага існуюць розныя думкі. Асабіста я схіляюся да мараторыю. Але ж вядома, што ня толькі парлямэнтары, але і наша грамадзтва неадназначна рэагуе на гэту праблему”.

На пытаньне, а як бы прагаласавалі дэпутаты ў гэтым пытаньні, калі б галасаваньне адбылося сёньня, намесьнік старшыні парлямэнцкай камісіі адказаў:

“Думаю, што абсалютнай перавагі не было б ні ў прыхільнікаў, ні ў праціўнікаў мараторыю. Галасы падзяліліся б...”

Слуханьні і дыскусія чакаюцца ў другой палове дня. 

Напярэдадні дэбатаў аўтар справаздачы Хрыстас Пургурыдэс даў інтэрвію Радыё Свабода.

Хрыстас Пургурыдэс паведаміў, што ў адрозьненьне ад таго разу, калі ён рыхтаваў папярэдні свой даклад, прысьвечаны зьнікненьням апанэнтаў А. Лукашэнкі, цяпер ён ня меў магчымасьці наведаць Менск і пагутарыць з прадстаўнікамі беларускіх уладаў. МЗС Беларусі адмовіўся запрасіць яго ў краіну, нягледзячы на адпаведны запыт Сакратарыяту Рады Эўропы. Таму інфармацыю аб парушэньнях пры ажыцьцяўленьні крымінальнага правасудзьдзя ў Беларусі Хрыстас Пургурыдэс зьбіраў зь іншых даступных яму крыніц.

Галоўную выснову сваёй справаздачы ён сфармуляваў наступным чынам: “Найважнейшае пасланьне гэтага дакладу палягае ў тым, што рэжым у Менску павінен спыніць злоўжываньне крымінальнымі працэсамі ў палітычных мэтах”.

Пасьля вывучэньня сытуацыі спадар Пургурыдэс перакананы, што ў Беларусі шмат людзей зазнаюць крымінальны перасьлед з палітычных матываў і ў краіне надалей ёсьць палітычныя вязьні. Аднак ён разумее складанасьць сытуацыі і не спадзяецца, што рэзалюцыі ПАРЭ хутка змогуць яе палепшыць: “Я сапраўды не спадзяюся на такія вынікі разгляду, якія б прымусілі рэжым у Беларусі памяняць сваю палітыку заўтра ж. Я разумею, што гэта паступовы працэс, і спадзяюся, што крок за крокам мы здолеем прымусіць беларускі рэжым памяняць сваю палітыку”.

Адказваючы на пытаньне пра магчымасьць падтрымкі эўрапейскімі краінамі эканамічных санкцыяў супраць беларускага кіраўніцтва, падобных да тых, якія ўвялі ЗША адносна канцэрну “Белнафтахім”, спадар Пургурыдэс заявіў: “Калі рэжым будзе і надалей ігнараваць усе заклікі міжнароднай супольнасьці да дэмакратызацыі, у міжнароднай супольнасьці не застанецца ніякіх іншых магчымасьцяў уплыву, апрача санкцыяў. Калі рэжым будзе паводзіць сябе так, як ён гэта рабіў 10 апошніх гадоў, то неўзабаве надыдзе час менавіта такіх санкцыяў, якія я лічу апошнім сродкам”.

У праекце рэзалюцыі, падрыхтаваным Хрыстасам Пургурыдэсам, адзначаецца неабходнасьць заклікаць Расею пазытыўна паўплываць на становішча з палітвязьнямі і палітычна матываванымі крымінальнымі справамі ў Беларусі. Спадар Пургурыдэс спадзяецца на адэкватную рэакцыю новага прэзыдэнта Расеі: “Я спадзяюся, што ён гэта зробіць. Я чакаю, што новы прэзыдэнт Расеі зьменіць палітыку папярэдняга і націсьне на беларускае кіраўніцтва, каб спыніць сур’ёзныя парушэньні правоў чалавека ў гэтай краіне, і даможацца, каб рэжым спыніў гэтыя злоўжываньні”. 

"Беларусь павінна прыслухацца да прапаноў Пургурыдэса"

Аўтар справаздачы Хрыстас Пургурыдэс у інтэрвію “Свабодзе” заявіў, што галоўная мэта падрыхтаванага дакумэнту палягае ў тым, каб рэжым у Беларусі “спыніў злоўжываньне крымінальнымі працэсамі ў палітычных мэтах”. У праекце рэкамэндацый гаворыцца пра тое, што беларускія ўлады павінны адмяніць артыкулы крымінальнага кодэксу, паводле якіх прадстаўнікоў апазыцыі караюць за дзейнасьць ад імя незарэгістраванай арганізацыі. Праваабаронца Гары Паганяйла сказаў, што гэтае пытаньне даўно пастаўлена перад Радай Эўропы, Эўразьвязам і Вэнэцыянскай камісіяй: “І гэта добра, што ў сёньняшнім дакладзе Пургурыдэса гэтыя праблемы ўзьняты і ставяцца канкрэтныя прапановы пра выключэньне гэтых артыкулаў з крымінальнага кодэксу Рэспублікі Беларусь. Бо па гэтых артыкулах прыцягваюцца да крымінальнай адказнасьці, як мы лічым незаконна, па палітычна матываваных рашэньнях, маладыя актывісты”.

Пры падрыхтоўцы дакладу Хрыстас Пургурыдэс ня меў магчымасьці наведаць Менск і пагутарыць з прадстаўнікамі ўладаў. Аднак аўтар скарыстаў іншыя крыніцы інфармацыі. Спадар Паганяйла сказаў, што ён сустракаўся са спадаром Пургурыдэсам і юрысты перадалі яму неабходныя матэрыялы. Але ці ёсьць спадзяваньне, што ўлады Беларусі прыслухаюцца да высноваў спадара Пургурыдэса?

“Канечне, мы не ў Радзе Эўропы. І любыя рэзалюцыі і даклады могуць мець пэўныя рэкамэндацыі для ўраду Беларусі. Калі Беларусь хоча быць цывілізаванай і рэальна ўспрымае эўрапейскі палітычны вэктар, яна павінна прыслухацца да гэтых разумных прапановаў і зрабіць рэальныя крокі насустрач”.

За тым, як будзе ісьці абмеркаваньне дакладу спадара Пургурыдэса будуць сачыць прадстаўнікі беларускіх дэмакратычных сілаў, якія ўжо прыбылі ў Страсбур. Кіраўніца офісу “За дэмакратычную Беларусь” у Брусэлі Вольга Стужынская, адносна атмасфэры вакол дакладу спадара Пургурыдэса, сказала: “Я ведаю, што рыхтуюцца некаторыя прапановы зьмяніць нешта. Але са словаў аднаго з прадстаўнікоў нямецкай дэлегацыі, яны хацелі б толькі зрабіць мацнейшым той сыгнал, які спадар Пургурыдэс хоча даслаць у Беларусь. Усе зь цікавасьцю будуць сачыць і, я думаю, што тут у нас шмат прыхільнікаў”.

Паводле спадарыні Стужынскай, дэлегацыя сяброў беларускіх няўрадавых аб’яднаньняў будзе знаходзіцца ў Страсбуры цягам тыдня: “Такія рэчы як слуханьні па сытуацыі ў мэдыях, якія праходзілі раней, тыя ж справаздачы і рэзалюцыі Пургурыдэса заўсёды былі зробленыя ня толькі зь ініцыятывы міжнародных арганізацый, але і зь вялікім укладам беларускага боку – і палітычных партый, і грамадзянскай супольнасьці. Вельмі добра, што на кожную сэсію запрашаюцца такія дэлегацыі”.

Па выніках абмеркаваньня ПАРЭ мае ўхваліць рэзалюцыю і рэкамэндацыю. У праекце рэзалюцыі, у прыватнасьці, выказваецца "глыбокае шкадаваньне ў сувязі з палітычна матываванымі злоўжываньнямі ў сыстэме правасудзьдзя, якія ўсё яшчэ маюць месца ў Беларусі", а таксама ўтрымліваецца заклік скасаваць артыкул 193 частка 1 Крымінальнага кодэксу (дзейнасьць ад імя незарэгістраванай арганізацыі). "Асамблея ўпэўненая, што Рэспубліка Беларусь з часам далучыцца да эўрапейскай сям`і нацыяў, якая датрымлівае правы чалавека і нормы закону, у тым ліку гарантаваўшы кампэнсацыю ахвярам і пакараўшы вінаватых у злоўжываньнях пры ажыцьцяўленьні правасудзьдзя, апісаных ў дакладзе", — гаворыцца ў праекце рэзалюцыі.

 Спасылка