Этнатурызм: унікальна негандлёвая прапанова?

Сельскі турызм, агра- турызм, эка-турызм, этна-турызм ці “зялёны” турызм – усё гэта часткі адзінага паняцця. Папросту ж гэта – адпачынак у вясковай сядзібе. Выглядае, беларускія чыноўнікі прыйшлі да высновы, што ад архітэктурна-гістарычнай спадчыны засталося ўжо нягуста. Але ж грошы з гасьцей краіны мець усё ж трэба. Чым прывабіць, апроч беларускай прыроды? Прынамсі, пакуль яна дзе-нідзе выглядае добра захаванай. І агратурызму далі зяленае сьвятло, – разам з падаткавымі льготамі і магчымасьцю браць крэдыты па даволі прымальных коштах. 

Калясальны крок у турызм, але пакуль – лякальны

Зараз толькі ў Менскай вобласьці зарэгістравана каля сотні прадпрымальнікаў,  якія выявілі жаданьне займацца агратурызмам. Адным з істотным рухавікоў рэгіянальнага турызму можна назваць Праграму ураду ФРГ па падтрымцы разьвіцьця Менскай вобласьці. Каардынатар Праграмы Зьміцер Карпіевіч распавядае:

– Праграма судзейнічае ўстойліваму разьвіцьцю вобласьці, у тым ліку праз разьвіццё агра і эка-турызму. Трэба адзначыць, што зараз дынаміка разьвіцьця турызма ў вобласьці проста шалёная. Яшчэ некалькі гадоў таму аб гэтай з’яве амаль ніхто не чуў, – а цяпер існуе 20 актыўна дзейных сядзіб і некалькі дзесяткаў сядзіб, чые гаспадары зарэгістраваныя як прадпрымальнікі ў сфэры агратурызму. Апошнія займаюцца, прыкладам, фэрмэрствам, і раз ад разу прымаюць турыстаў.  Функцыі праграмы ў гэтым дачыненьні – усталёўваць сувязі паміж уладамі, якія курыруюць турызм, кіраўнікамі дзяржаўных турыстычных аб’ектаў і грамадскасьцю: прадпрымальнікамі, аб’яднаньнямі. Адзін з інструмэнтаў усталяваньня сувязяў – правядзеньне  інфармацыйна-навучальных сэмінараў ды круглых сталоў для ўсіх зацікаўленых гульцоў турыстычнага рынку з мэтай выпрацоўкі канцэпцый разьвіцьця турызму. Гэты дыялёг сапраўды патрэбны для ўсіх – нават у Менскай вобласьці ня можа быць адзінай канцэпцыі для ўсіх раёнаў. Бо турызм у Лагойскім раёне адрозьніваецца ад турыстычных магчымасьцяў у Пухавіцкім. Разуменьне, што і каму неабходна, усьведамленьне агульнасьці мэтаў – гэта тое, што ўжо працуе на ўстойлівае сацыяльна-эканамічнае разьвіцьцё мінскай вобласьці.

– Чаму ж, пры гэткай дынаміцы, чаму да нас прыязджае так няшмат замежных турыстаў?

– Сапраўды няшмат, але ў эўрапейскіх краінах 80% тых, хто выбірае экатурызм, – гэта свае ж грамадзяне. Экатурызм увогуле больш арыентаваны на ўнутраны попыт. Гэта нармалёва. А што тычыцца, напрыклад, немцаў, то нам пакуль складана іх прывабіць. Бо каб прыехаць у Беларусь, немцу трэба вельмі хацець гэта зрабіць і быць вельмі настойлівым. Атрымаць візу няцяжка, але за ёй трэба ці ехаць у Бонн ці Берлін, ці адсылаць пашпарт у консульства поштай, – што для немца псыхалягічна складана. Тое, што візы выдаюць у Менскім аэрапорце, не надта вырашае праблему. Шмат турыстаў аддаюць перавагу падарожжам на машыне.

Да таго, нажаль, у Беларусі не самы добры сэрвіс. І цяжка сабе ўявіць, як замежнік можа самастойна, без турагенцтва і веданьня расейскай ці беларускай мовы прыехаць у нашу краіну. Нават Менск не мае дастатковай колькасьці паліграфічнай прадукцыі, якая б тлумачыла, дзе і што можна паглядзець, дзе можна спыніцца. Няма шыльдаў на ангельскай мове, як, напрыклад, у эўрапейскіх турыстычных гарадах.  

“Што можа прапанаваць Беларусь са знакамітага? Шагала і шлях Напалеона”

З гэтым пытаньнем мы зьвярнуліся да дырэктара турыстычнай фірмы “Дудуткі-тур" і музэйнага комплексу “Дудуткі” Валерыі Клецуновай. Стваральнікамі музэю старажытных народных тэхналёгіяў і промыслаў сталі калісьці мастак Барыс Цітовіч і бізнэсовец Яўген Будзінас. Сёньня Дудуткі – хіба што самы вядомы ў Беларусі музэй пад адкрытым небам. Валерыя Клецунова падкрэсьлівае: каб быць запатрабаванымі, трэба прапанаваць турыстам тое, што цікава і выгодна ім. Замест гэтага, па сутнасьці, мы прапаноўваем тое, што ёсьць. Ці тое, што цікава нам. Іншымі словамі, аснова асноў маркетынгу – унікальная гандлёвая прапанова (то бок, уласьцівая толькі тваёй прапанове выгода для пакупніка) не вытрымлівае ў нашым выпадку аніякай канкурэнцыі.

– Пра масавы наплыў турыстаў у Беларусь зараз казаць немагчыма. Для яго патрэбна нармалёвая інфраструктура, якой пакуль няма – дарогі, гатэлі, адпаведнае харчаваньне і сам турыстычны прадукт, які варта паказваць. Замінаюць і праблемы з атрыманьнем візаў – нават не кошт візаў, а менавіта бюракратычныя працэдуры. Калі краіна зацікаўленая ў масавым прытоку турыстаў, замежнікі павінны мець магчымасьць атрымаць візу па прыезьдзе ў краіну – ня толькі ў аэрапорце, але й на межах.

Увогуле зараз у Беларусі няма ўцямнай турыстычнай прапановы. Няма разуменьня, што патрэбна менавіта эўрапейскаму турысту, няма адпаведных турыстычных маршрутаў. Што можа прапанаваць Беларусь са знакамітага? Шагала і шлях Напалеона. А мы чамусьці лічым, што замежнікі павінны ведаць нашых Купалу, Коласа і марыць наведаць іх радзіму.

Калі мы кажам пра адпачынак у вёсцы, мы мусім аргумэнтаваць: чым мы цікавыя эўрапейцам. Бо этнатурызм ёсьць і ў Італіі, і ў Лаосе, і ў Камбоджы – чаму менавіта да нас трэба ехаць? Што ёсьць такога ў нас, каб паміж Італіяй і Беларусьсю выбралі Беларусь? Тэарэтычна зараз можна падаваць сабе для эўрапейцаў як невядомую краіну Эўропы. У вёсках захавалася самабытнасьць і ўнікальнасьць ладу жыцьця – гэта цікава “зялёным” турыстам, для якіх важныя непасрэдныя кантакты з мясцовымі жыхарамі. Можна акцэнт рабіць на савецкім мінулым краіны, дзе шмат яшчэ захавалася ад гэтага мінулага, але дзе бясьпечна зь ім знаёміцца. Можна прапанаваць суседзям зь Літвы маршруты, зьвязаныя з агульнай гісторыяй – з ВКЛ. Палякам – з Рэччу Паспалітай, расейцам – Белавежскую Пушчу, Віскулі ды Менск.  

Дадатковыя цяжкасьці нашага турызму

Унутраны попыт на агратурызм залежыць і ад агульнага эканамічнага становішча ў краіне. Каб зрабіць добрую сядзібу, патрэбныя немалыя грошы.

– З “нуля” хата з цёплай вадой й каналізацыяй, з добрым комінам і печкай, банькай, альтанкай і рэкрэацыйнымі тэрыторыямі пацягне як мінімум на 30-40 тысяч даляраў. Калі рабіць па-багатаму, каб бойлер вялікі, басэйн з нармалёвай сыстэмай ачысткі, зімні садзік і г.д.,– то на ўсё і 100 тысяч не хопіць, – распавядае Сяргей Крыловіч, прадпрымальнік. – Я ездзіў у просьценькі гатэльчык пад Менск – знаёміцца з коштамі і ўмовамі. Там гасьцявы дамок на пяць пакояў, ванная ў ім, печка на першым паверсе ў гасьцінай ды маленькая банька. А бяруць з чалавека па 50 даляраў за суткі. Праўда, зь ежай. Думаю, мой грандыёзны плян будзе каштаваць маім гасьцям прынамсі 70 даляраў за суткі. Ну, і хто паедзе? Калі пад Менск на выходныя для двух чалавек з’ездзіць пацягне амаль 300 даляраў? Буду яшчэ лічыць, як гэта акупаецца. Але ужо цяпер разумею, што цяпер нармалёвы экатурызм – справа нятанная. Менавіта сучасны, спакойны,  камфортны турызм. Бо пажыць у вёсцы на сенавале, з камарамі і клазетам без “ватэра” – гэта адпачынак, даступны ўсім. Толькі ён – для экстрэмалаў…

Натальля Шарай

[email protected]