Міхал Анемпадыстаў: Прага арыгінальнасці і абнаўлення стварае праблемы ў дызайне

Дызайн як сродак камунікацыі

Мы працягваем распавядаць пра тое, што чакае слухачоў Лятучага ўніверсітэта ў пятым па ліку навучальным сезоне. 

Сёння карэспандэнт Службы інфармацыі "ЕўраБеларусі" пагутарыла з культурным дзеячом, дызайнерам, графікам, паэтам, аўтарам тэкстаў беларускіх рок-выканаўцаў і канцэпцыі праекта "Народны Альбом" Міхалам Анемпадыставым, які ў межах Лятучага будзе весці школу дызайна.

- Міхал, чым вашая школа DIII: "Дызайн як сродак камунікацыі" будзе цікавая для слухачоў?

- Трэці год вяду гэтую школу. Але раней мы казалі пра рэчы трохвымяровыя, пакінуўшы па-за ўвагай вельмі добрую частку дызайна. То бок, тое, што робіцца на плоскасці.

У гэтым сезоне будзе працяг мінулагодніх школаў "Дэзань!" і "D2". Мы сканцэнтруемся на дызайне як сродку камунікацыі.

Гібрыдныя формы ці Каша ў галовах

- Якія гуманітарныя праблемы, на вашае гледзішча, сёння паўстаюць перад беларускім грамадствам? І ці знойдзе гэта адбітак у вашых будучых лекцыях?

- Час ад часу, калі геапалітычны выбар робіцца без нашага ўдзелу, абвастраецца праблема нявызначанасці. І зараз, мне здаецца, гэта актуальная праблема. У нас нібыта і вайны няма, і ніхто не нападаў, і Майдану ў нас няма таксама, а беларусы ў галовах падзелены.

І падзелены не на тых і гэтых, а на тых, хто жыве ў беларускай культуры, хто лічыць Беларусь сваёй радзімай, а беларускую культуру ўспрымае як нешта арганічнае, і на тых, хто існуе па-за гэтым культурным полем. А там ужо варыянтаў вельмі шмат: ёсць людзі, якія знаходзяцца ў расейскай культуры, і ў нейкім сэнсе ім пашанцавала, ёсць людзі, якія прымаюць нейкія гібрыдныя формы, а ёсць - увогуле з кашай у галовах.

Але мы ўсе жывем разам у адной краіне і залежым адныя ад другіх. І як бы мы не хацелі, адгарадзіцца ня можам. І гэта, мне здаецца, праблема невызначанасці культурнай, нацыянальнай, бо ў слове "нацыянальная" ёсць перад усім культурніцкі складнік. І калі кажуць "беларуская культура", то маюць на ўвазе менавіта беларускую культурную мадэль.

З нявызначанасці нацыянальнай вынікае нявызначанасць цывілізацыйная, бо беларуская культурная мадэль знаходзіцца ў еўрапейскім цывілізацыйным полі. А выхад за межы беларускай культуры цягне нас далей у Еўразію, на ўсход.

Кансалідацыя праз пакуты

- Ці здольная Беларусь зараз падхапіць плыню нацыянальнага ўздыму, які зараз адбываецца ва Украіне? І чаму?

- Я б удакладніў тэрміны: усё ж ткі, гэта больш не ўздым, а адраджэнне. Яно адбывалася цягам 80-х, 90-х, 2000-х гадоў на ўсёй пост-савецкай прасторы. У тым ліку, на Украіне, на Беларусі і ў краінах Балтыі. Гэта аб’ектыўны гістарычны працэс, які ў 90-я выліўся ў тое, што ўсе гэтыя краіны атрымалі незалежнасць. А далей усё залежыць ад таго, наколькі эфектыўна грамадства ў гэтых краінах можа будаваць дзяржаву, наколькі гэта эфектыўна функцыянуе, наколькі дзяржава абаронена, і наколькі культурная мадэль падтрымліваецца дзяржаўнымі інстытутамі.

Як мы ведаем, на Украіне не ўсё было гладка якраз з дзяржаўнымі інстытутамі, але ў той жа час грамадства развівалася, умацоўвала ўкраінскія пазіцыі культуры. І тое, што спачатку адбыўся Майдан, а потым фактычна рэвалюцыя - вынік працэсаў апошніх дзесяцігоддзяў. Гэта адбылося не знянацку, гэта абсалютна заканамерны працэс.

А далей увогуле пачалася сітуацыя, якую нармальнай ніяк не назавеш, трэба вайсковай терміналогіяй разважаць. Украіна знаходзіцца ў стане вайны, і ясна, што гэта кансалідуе грамадства. Але гэта, мне здаецца, не нацыянальны ўздым, а кансалідацыя грамадства праз беды і пакуты.

Міцкевіч і Байран супраць Пушкіна  

- Наколькі актыўна дзеячы беларускай культуры, прадстаўнікі інтэлектуальнай сферы бяруць удзел у інфармацыйнай вайне Украіны і Расіі?

- У беларускага незалежнага грамадства вельмі слабыя інфармацыйныя рэсурсы. І не ведаю, ці будзе ўвогуле адпавядаць рэчаіснасці фармулёўка "інфармацыйная вайна" з нашага боку. Рэсурсаў няма. Я б казаў пра індывідуальную пазіцыю кожнага паасобку. І тут, мне здаецца, якраз усе вызначыліся.

У беларускім грамадстве, у адрозненне ад расійскага, пераважная большасць так званых незалежных дэмакратычных альбо прадэмакратычных дзеячоў - творцаў, палітыкаў, навукоўцаў, палітолагаў, журналістаў - адназначна знаходзяцца на баку Украіны.

Бо ў нашай нацыянальнай традыцыі - павага да самавызначэння, у тым ліку, іншых народаў. І гэтыя традыцыі запачаткаваныя ў рамантызме, у выпадку канкрэтна праз Міцкевіча. Ён сваім асабістым прыкладам і творчасцю падтрымаў каштоўнасць барацьбы за свабоду. Следам за Байранам, бо да Байрана такой каштоўнасці, як свабода ня толькі свайго, але і іншага паняволенага народа, увогуле не існавала. А Міцкевіч як бы цалкам быў у традыцыі Байрана.

У расейцаў той самы Пушкін быў вялікім фанатам Байрана, але ў яго няма твораў, якія б падтрымалі свабоду якіх-небудзь іншых паняволеных народаў. Наадварот, можам знайсці ў яго панегірыкі на падаўленне паўстанняў і гэтак далей.

У расейскай традыцыі няма гэтай каштоўнасці. Яна не была запачаткаваная ў часы рамантызму. А ў беларускай традцыці гістарычна так склалася, што для нас гэта - каштоўнасць.

Таму, хаця і не хапае ў незалежнага беларускага грамадства рэсурсаў, на прыватным узроўні ўсе датычна Украіны вызначыліся, і ніхто сваю пазіцыю не хавае.

- Вяртаючыся да вашай школы дызайна: каго б вы хацелі бачыць сярод сваіх слухачоў - з якіх сацыяльных групаў, якога ўзросту?

- Канешне, тых, каму, па-першае, гэта сапраўды цікава. А па-другое, тых, хто хацеў бы разабрацца ў тым, што я прапаную. Каб людзі мелі пытанні, а, значыць, сумняваліся, не пагаджаліся і спрабавалі абараніць сваю пазіцыю, і праз гэта значна лепш разумелі, пра што ідзе гаворка. То бок, зацікаўленых і здольных асэнсоўваць і аналізаваць, крытычна ўспрымаць інфармацыю.

У нашай калектыўнай свядомасці няма любові да традыцый

- А ці будуць нейкія змены ў вашай школе ў гэтым навучальным годзе?

- Не. Я ўвогуле не прыхільнік зменаў, тым больш, у навучальным працэсе. Мне здаецца, што прага да зменаў, зменная каштоўнасць - гэта сумнеўная каштоўнасць. То бок, новае - не заўсёды добрае, і абнаўленне не з’яўляецца сінонімам паляпшэння.

А ў нашай сітуацыі, дзе татальна нішчыліся традыцыі, у нашай калектыўнай свядомасці адсутнічае любоў да іх. Нам хочацца, каб увесь час усё абнаўлялася. І гэта таксама адна з тэмаў для гаворкі на маіх курсах:  ці новае - арыгінальнае, ці яно заўсёды - лепшае?

На маю думку, прага арыгінальнасці і абнаўлення ўвесь час стварае пэўныя праблемы. Перад усім, яна проста не адпавядае ўсім базавым каштоўнасцям дызайна. Бо дызайн мусіць вырашаць праблему найбольш эфектыўным шляхам - найбольш танным у плане працазатратаў - і даваць зручны прадукт.

Новае дзеля новага - сумнеўнай якасці

- Тры фактары - зручны, эстэтычны, функцыянальны - не адпавядаюць свайму прызначэнню. І ўціснуць у гэтыя фактары такую катэгорыю як арыгінальнасць вельмі складана. Скажам, працазатраты будуць заўсёды меншыя, калі гэта робіцца па нейкай накатанай тэхналогіі. А фінансавыя затраты не змяншаюцца, калі мы эксперыментуем.

Тое ж самае са зручнасцю і з функцыянальнасцю. Ёсць рэчы, якія можна крышачку палепшыць, але кардынальна не змяніць. Рука ў нас не мяняецца фізічна, пяць пальцаў размешчаныя пад тым самым кутом, як і сто гадоў таму. Адначасова з гэтым лічыцца, што заўсёды павінна быць нешта арыгінальнае і новае.

Але арыгінальнае павінна быць тады, калі яно патрэбнае. Калі мы не можам вырашыць праблему вядомымі спосабамі, калі нам не пасуе матэрыял, альбо тэхналогія не можа нешта зрабіць, тады нам патрэбныя крэатыўнае мысленне і арыгінальны падыход.

Не, мысліць стэрэатыпамі, безумоўна, вельмі важна! Але новае дзеля новага - у гэтым назіраецца сумнеўная якасць. І я б не ставіў яе ў катэгорыю пазітыўнай канатацыі. У гэтым сэнсе ў мяне ёсць напрацаваная метода з мінулага года, і яна мяне задавальняе. Калі глядзець па колькасці слухачоў, якіх не менела на працягу года, думаю, ім таксама было камфортна.

Безумоўна, з’явіцца нешта іншае, бо ў мяне тэхнічнае заданне іншае. Калі ў прошлым годзе мы гаварылі пра больш аб’ёмныя рэчы, філасофскія, то цяпер - пра плоскасць. Значыць, нейкія змены адбудуцца проста з-за таго, што функцыянальна я не магу карыстацца прыёмамі з мінулага года.

- Ці ёсць яшчэ магчымасць трапіць у вашую школу жадаючым?

- Так, заяўку трэба падаць да 25 верасня, а пазней, бліжэй да школы, чалавек сам прымае рашэнне. Заўсёды палова тых, хто запісаўся, потым не прыходзяць.

- З чым гэта звязана, на вашую думку?

- Гэта заўсёды так. Перад усім, у нашым грамадстве, у нашай цяперашняй культуры ўвогуле не плануецца час.