Андрэй Казакевіч: Лукашэнка імкнецца не падпарадкоўвацца знешнепалітычнай лініі Расіі

- Думаю, так. Супярэчнасці тычацца не толькі федэралізацыі Украіны, але і статусу  Крыма (дэ-юрэ, а не толькі дэ-факта), прызнання легітымнасці новай улады ва Украіны, стаўлення да прэзідэнцкіх выбараў, якія маюць адбыцца ва Украіне.

 

Такім чынам, па пэўных, дастаткова важных пунктах, існуюць істотныя адрозненні ў афіцыйнай пазіцыі Расіі і Беларусі.

 

-  Відавочна, Лукашэнка спрабуе заняць у расійска-ўкраінскім канфлікце пазіцыю актыўнага нейтралітэту і,  зыходзячы з уласных меркаванняў, не падпарадкоўвацца знешнепалітычнай лініі Расіі.

 

Прычын можна назваць некалькі. Украіна з’яўляецца важнай для Беларусі, і значнае пагаршэнне стасункаў можа мець вельмі негатыўныя наступствы для нашай краіны. Больш за тое, нейтральная пазіцыя пакідае больш магчымасцяў для манеўраў ды  лавіравання ў заходнім накірунку. Сённяшняя пазіцыя дазваляе Беларусі вывесці свае адносіны з Еўрасаюзам і ЗША з кантэксту эскалацыі канфлікту паміж Расіяй і Захадам.

У рэшце рэшт,  гэтая пазіцыя сведчыць, што Беларусь у прынцыпе не адабрае сілавыя дзеянні ва Украіне, і разглядае іх як ускосную пагрозу сабе, сваёй самастойнасці і палітычнай будучыні.

 

- Мне падаецца, гэтыя словы – у сваёй аснову рытарычная гульня, але безумоўна зараз такія сцэнары разглядаюцца. Не думаю, што Лукашэнка ставіцца да іх як да рэальнай пагрозы сённяшняга дня. Тым не менш, Расія перайшла пэўную мяжу, змяніла сродкі сваёй палітыкі ў дачыненні да  партнёраў і праціўнікаў, дэманструе гатоўнасць выкарыстоўваць прымус і ўзброеную сілу, правакаваць гвалтоўныя паўстанні і г.д. У пэўных абставінах увесь гэты арсенал можа быць скарыстана супраць Беларусі. Гэта – пагроза,  якая патрабуе свайго адэкватнага асэнсавання і рэагавання. У прамове Лукашэнка імкнуўся пазначыць, што так проста Беларусь узяць не атрымаецца.

 

-  Прамой пагрозы персанальна Лукашэнку федэралізацыя Украіны не ўяўляе. Але федэралізацыя азначае дэстабілізацыю Украіны, а таксама знікненне Украіны як цэласнага суб’екта. Сёння Беларусь зацікаўленая, мець аднаго надзейнага партнёра на поўдні у асобе адзінай Украіны, а не рыхлы кангламерат рэгіёнаў. З адным суб’ектам прасцей дамаўляцца, цэласную Украіну больш зручна выкарыстоўваць як адносную супрацьвагу Расіі ў рэгіёне. Федэралізацыя будзе значыць пашырэнне магчымасцяў Расіі ўплываць на рэгіён і звужэнне прасторы знешнепалітычнага манеўра для Беларусі.  

 

Акрамя гэтага, выказванне супраць федэралізацыі – гэта пэўная “саступка” украінскаму боку, ключавы і выразны элемент самастойнай пазіцыі Лукашэнка па гэтым пытанні.

 

- Прамая выгада непраглядаецца. Хутчэй мае месца імкненне змякчыць уплыў на Беларусь новых канфліктаў, што паўстаюць у рэгіёне. Па-першае, нейтральная пазіцыя ў канфлікце не пагаршае стасункі з Захадам ва ўмовах крызісу адносін апошняга з Расіяй. Па-другое, такая пазіцыя паказвае, што Беларусь аўтаматычна не падпарадкоўваецца палітыкі Расіі і нават гатова супраціўляцца ціску (пры гэтым, праўда, ідэя інтэграцыі не ставіцца пад пытанне). Па-трэцяе, сярэдняя пазіцыя дазваляе захаваць нармальныя стасункі з Украінай і нават разлічваць на нейкія пасярэдніцкія функцыі.

-Адно другому не пярэчыць. Патрэбна процівага Расіі, асабліва на фоне ўкраінскіх падзеяў і магчымага падпісання пагадненняў па стварэнню Еўразійскага эканамічнага саюза, што можа яшчэ больш абмежаваць беларускі суверэнітэт. Гэтыя пагрозы ажыўляюць інтарэс беларускіх ўладаў да ўстанаўлення больш трывалых кантактаў з Захадам.

 

Трэба заўважыць, што новы “паварот да Еўропы” рыхтаваўся дастаткова даўно, яшчэ да падзеяў ва Украіне, і  Беларусь хоча захаваць пазітыўную дынаміку ў заходнім накірунку, але без нейкіх саступак са свайго боку.

 

 -Ці азначае, што напярэдадні прэзідэнцкай кампаніі 2015 года афіцыйны Мінск хоча вярнуць адносіны з ЕС да ўзроўню 2009-2010 гадоў?

-Прынамсі, ёсць трэнд на паляпшэнне стасункаў. Тут прысутнічае не толькі палітычная, але і эканамічная логіка. Еўропа мае рынкі, якія могуць быць выратавальнымі для асобных галін вытворчасці. Еўропа – гэта крыніца танных крэдытных рэсурсаў. Еўропа – моцная эканамічная сіла, паляпшэнне стасункаў з якой магло б падлячыць і беларускую эканоміку.

 

Дарэчы, калі казаць пра будучую прэзідэнцкую  кампанію, варта адзначыць,  што ў розных частках прамовы Лукашэнкі  можна заўважыць пэўнае “заігрыванне” з праеўрапейскім, нацыянальна арыентаваным электаратам. Лукашэнка кажа пра “крытыкаў улады”, пра тое, што і яны мусяць аб’яднацца супраць знешніх пагрозаў. Адсылаючы да праблем у стасунках з суседзямі, Лукашэнка пазіцыянуе сябе як асобу, што аб’ядноўвае ўсю нацыю. Сваю палітычную кар’еру Лукашэнка пачынаў як лідар прарускай/савецкай часткі грамадства, арыентаванай на постсавецкую інтэграцыю. Але ў апошнія гады (першыя прыкметы недзе з 2008 года) відавочная імкненне ўладаў выйсці па-за межы традыцыйнага палітычнага падзелу, што склаўся ў другой палове 1990-х – рынак-антырынак, арыентацыя на Расію ці Еўропу, выбар нацыянальнай ці савецкай ідэнтычнасці – і ўключацца ў палітычную гульню ва ўсіх сектарах беларускага грамадства.