Новыя бізнес-мадэлі – рэальнасць для сацыяльнай эканомікі

Канферэнцыя сеткі сацыяльных прадпрыемстваў CINGO. Фота Службы інфармацыі "ЕўраБеларусі"

Як зрабіць так, каб прадукты, якія ствараюць сацыяльныя прадпрыемствы, куплялі не з пачуцця шкадавання?

На гэта і іншыя пытанні шукалі адказы ўдзельнікі канферэнцыі CINGO, якая прайшла ў Бабруйску 25 – 27 кастрычніка. Падчас адной з сесій гаспадыня тайм-клуба “1387” Наталля Халанская распавяла ўдзельнікам сеткі пра новыя бізнес-мадэлі ў сацыяльнай эканоміцы.

“Нельга сказаць, што ўсе гэтыя бізнес-мадэлі новыя. Больш за тое, многія з іх даўно ўжо ввкарыстоўваюцца кампаніямі. Ёсць меркаванне, што іх нельга прымяняць на маленькіх бізнесах і сацыяльных прадпрыемствах. Але гэта не так”, – кажа Наталля Халанская.

Яна прывяла прыклад таго, як працуюць бізнес-мадэлі ў маленькіх сацыяльных эканоміках, з дзейнасці тайм-клуба.

“Мы прадаем два дзіцячыя майстар-класы: па роспісу пернікаў і па стварэнні слаймаў (“лізуноў”). Першы аказаўся непапулярным, а на слаймы месцаў ужо няма. Таму што для дзяцей гэта модна, яны гэта бачаць у інтэрнэце – гэта рынак і канкурэнцыя. Пакупнік не заўжды думае пра сацыяльную каштоўнасць тавара. Ён купляе тое, што прыгожа, танна і што ён бачыў у рэкламе”.

Наталля Халанская распавдае пра новыя бізнес-мадэлі. Фота Службы інфармацыі "ЕўраБеларусі"

Дык што ж такое бізнес-мадэль? Калі казаць проста, то яна апісвае тое, якім чынам прадпрыемства стварае, набывае і пастаўляе каштоўнасці. Калі казаць пра сацыяльную эканоміку, то трэба падумаць, як каштоўнасць вырабленых на сацыяльных прадпрыемствах прадуктаў закласці ў бізнес-мадэль, каб чалавек купляў іх не з пачуцця шкадавання.

Наталля Халанская распавяла, што ёсць чатыры асноўныя бізнес-мадэлі. Усе, хто вырабляе тавары і паслугі (нават адукацыйныя курсы), гэта вытворцы. Прыклады такой мадэлі – вытворчасць аўтамабіляў, касметычны кабінет.

Дыстрыб’ютар – той, хто прадае паслугі ад вытворцаў (скажам, аўтасалон ці аўтадылер), але не рознічны гандляр. Ён, у адрозненне ад дыстрыб’ютара, не прадае тавары оптам, як гэта робіць сетка крамаў “Спортмастер”.

Яшчэ адна базавая бізнес-мадэль – франшыза, калі бярэцца цалкам гатовы бізнес і ствараецца яго, умоўна кажучы, копія. Такіх прыкладаў можна знайсці багата, бадай, адзін з самых паказальных – сетка рэстаранаў “Макдональдс”.

Пры гэтым кожны прадпрымальнік можа адначасова працаваць з некалькімі бізнес-мадэлямі.

А што мы разумеем пад новымі бізнес-мадэлямі?

Першай з такіх мадэляў Наталля называе freemium (англ. free – бясплатны і premium – палепшаны): калі базавая частка прадукта прадастаўляецца бясплатна, а за палепшаную, пашыраную версію трэба заплаціць. Такім прыкладам могуць быць мабільныя дадаткі альбо камп’ютарныя гульні.

Яшчэ адна мадэль, якую ўжо цяжка назваць новай, – афлайн – анлайн. Перад тым, як адкрыць краму ці нейкае месца, можна стварыць анлайн-пляцоўку, дзе можна паглядзець, наколькі гэта будзе цікава людзям і ці можна выводзіць гэта ў афлайн. Гэтая мадэль падыйдзе для стварэння, напрыклад, рамесніцкіх майстэрняў, якіх багата ў сетцы сацыяльных прадпрыемстваў CINGO. Можна пачаць са свтарэння «вітрын» у інтэрнэце.

Буклеты CINGO. Фота Службы інфармацыі "ЕўраБеларусі"

Высокае дакрананне – у гэтай мадэлі мы павінны асабіста вельмі добра ведаць свайго кліента і падтрымліваць з ім стасункі. Такую мадэль выкарыстоўваюць пастаўшчыкі персанальных, фінансавых паслуг і інш. Цяпер на карысць такой мадэлі актыўна выкарыстоўваюцца чат-боты.

Нізкае дакрананне – напрыклад, крамы, дзе няма прадаўцоў. Такія мадэлі не патрабуюць утрымання персаналу і прамых стасункаў з кліентамі, але вымагаюць адпрацаванай схемы продажу.

Краўдсорсінг – выкарыстанне рэсурсаў людзей, якія ёсць побач. Іншымі словамі, абмен рэсурсамі і кампетэнцыямі.

Партнёрскі клуб – мае на ўвазе продажы толькі членам пэўнай групы. Такія мадэлі могуць выкарыстоўваць усе, хто працуе з прасторамі і збірае вакол сябе людзей. Такая мадэль папулярная ў ЗША. Чалавек аднойчы плаціць унёсак ва ўмоўны клуб і далей карыстаецца ўсімі яго дабротамі бясплатна. Таксама можна распрацаваць пакеты тавараў ці паслуг, у залежнасці ад коштаў.

Пры выкарыстанні мадэлі падпіскі карыстальнік рэгулярна ўносіць фіксаваную плату за доступ да прадукта ці паслугі.

Мадэль «Брытва і лязо» атрымала сваю назву ад станкоў для галення са зменнымі лёзамі. Але першымі гэтую мадэль прыдумалі людзі, кія прадавалі газавыя лямпы: сама лямпа каштавала няшмат, а вось газа, якая, уласна, утварала святло, была дарагая.

Лізінг робіць дарагія прадукты і паслугі даступнымі для шырокай аўдыторыі. Закладам з'яўляецца набыты тавар, а даход утвараецца ад камісіі.  

Мадэль краўдфандынга дэманструе, што паспяховым можа быць нават продаж звычайных шкарпэтак. Прыклад: Sox Pistols – набор «смачных» шкарпэтак у скрыначцы. Гэта проста шкарпэткі з цікавымі прынтамі з ежай: боршч, халаднік, кампот, пірожныя, ягады, кава… Гэта даказвае, што любая ідэя, калі над ёй падумаць і пакрэатывіць, можа стаць паспяховай. Стваральнікі гэтага краўдфандынгу хацелі сабраць 100 рублёў, а ў выніку сабралі 848.

“Сёння няма сэнсу вырабляць нешта на склад, – зазначае Наталля Халанская. – Цяпер ідзе тэндэнцыя вырабу па замове. Кажучы пра краўдфандынг, часта кажуць, што патрэбны прадукт. Але насамрэч, патрэбная ідэя”.

Сабраць грошы на свой пілотны праект не так складана, як здаецца. Пытанне толькі ў тым, ці гатовыя вы падзяліцца гэтай ідэяй, дадае заснавальніца тайм-клуба “13.87”.

Яшчэ адна цікавая бізнес-мадэль працуе ва Украіне. Там створаныя ўрбаністычныя рэстараны (Urban Spase). У іх функцыянаванне ўклалі грошы 100 чалавек. І цяпер гэтыя рэстараны прыносяць прыбытак. Але ён не дзеліцца паміж дольшчыкамі, а размяркоўваецца на сацыяльныя праекты. І так рэгулярна: грошы робяць грошы. Гэта звычайны рэстаран, і часам наведвальнікі нават не здагадваюцца пра сацыяльную нагрузку, якую ён нясе. Дарэчы, такая мадэль хутка будзе запускацца ў Мінску, яе стварае каманда «Жывой бібліятэкі». Падобным чынам у Мінску працуе і «Музей ката».

Гэта яшчэ не ўсе бізнес-мадэлі, якія можна выкарыстоўваць у сацыяльнай эканоміцы і якімі, дарэчы, ужо карыстаюцца некаторыя ўдзельнікі сеткі CINGO. Ёсць, напрыклад, мадэлі аўкцыёна, долевай уласнасці, самаабслугоўвання, арэнды замест пакупкі і інш. Важна падумаць і зразумець, што з іх падыходзіць канкрэтнаму бізнесу і якую крэатыўную ідэю можна ў іх закласці.