Андрэй Казакевіч: Беларусь – самая залежная ад Расіі постсавецкая краіна

Для мінімізацыі негатыўных наступстваў і прадухілення ўцягвання ў расійскія канфлікты Беларусі варта захоўваць дыстанцыю ад знешняй палітыкі Расіі.

Даследаванне “Выклікі для беларускай знешняй палітыкі і постсавецкая прастора пасля 2008 года” 31 мая ў Мінску прэзентаваў Інстытут “Палітычная сфера”.

Асноўны фокус даследавання засяроджаны на досведзе эканамічнага, палітычнага і ваеннага супрацоўніцтва краін ЕАЭС і краін “Усходняга партнёрства” пасля 2008 года (пачатак сусветнага эканамічнага крызісу і расійска-грузінскі канфлікт).

Выснова інстытута “Палітычная сфера” несуцяшальная: Беларусь з’яўляецца самай залежнай ад Расіі краінай на постсавецкай прасторы. Аднак нават ва ўмовах усеагульнай залежнасці наша краiна можа дыверсіфікаваць свае эканамічныя і палітычныя стасункі, не ўступаючы ў адкрыты канфлікт з Расіяй.

Вынікі даследавання ў інтэрв'ю Службе інфармацыі "ЕўраБеларусі" каментуе дырэктар Інстытута "Палітычная сфера" Андрэй Казакевіч.

- У палітычнай і навуковай літаратуры дыскутуецца перспектыва супрацьстаяння Расіі і Захаду ў рэгіёне ЕАЭС і “Усходняга партнёрства”. Але лічбы паказваюць, што пазіцыі Расіі ў рэгіёне вельмі слабыя, перш за ўсё ў эканамічным плане. Толькі ў асобных сектарах РФ мае добрыя пазіцыі, толькі адна краіна – Беларусь – цалкам знаходзіцца ў эканамічнай арбіце Расіі. І толькі для двух краiн - Беларусi і Кіргізіi - Расія выступае галоўным эканамічны партнёрам. Для астатніх рэспублiк пост-СССР галоўным эканамічным партнёрам выступае ЕС. У асобных краінах (Грузія, Азербайджан, Казахстан) Расія не толькі не можа заняць пазіцыю лідэра, але вымушана змагацца за другое месца з Турцыяй ці Кітаем.

Расія мае неблагія эканамічныя пазіцыі толькі ў трох краінах (Беларусь, Арменія, Кіргізія), але пры гэтым, напрыклад, больш за 48% армянскага экспарту ідзе ў ЕС і ЗША. На Расію прыпадае толькі 18% (калі браць сярэдні паказчык за 2008-2014 гады).

Таксама назіраецца вялікая розніца ў палітычным патэнцыяле Расіі і Захаду ў рэгіёне. Расія знаходзіцца ў адкрытым ці патэнцыйным канфлікце з чатырма краінамі (Грузія, Украіна, Малдова, Азербайджан). Такім чынам, з паловай краін рэгіёну Расія проста не можна развіваць нармальныя стасункі.  Палітычныя магчымасці яшчэ больш абмяжоўваюцца тым, што Расія знаходзіцца ў стане канфлікту з іншымі асноўнымі гульцамі на постсавецкай прасторы: ЕС, ЗША і, з нядаўняга часу, Турцыяй.

У ЕС і ЗША наадварот, такім праблем няма. Адкрытыя канфлікты адсутнічаюць і ўсё дзяржавы праяўляюць жаданне да супрацоўніцтва. Частка краін шчыльна далучана да палітычнай і эканамічнай арбіты ЕС/ЗША (Грузія, Украіна, Малдова), іншая частка паглыбляе разнастайныя індывідуальныя фарматы (Азербайджан, Арменія, Казахстан). Апошнім часам нават нармалізаваліся стасункі з Беларуссю.

Адным словам, палітычныя патэнцыял Расіі ў рэгіёне значна саступае патэнцыялу Захаду, пры гэтым Масква практычна не мае рэсурсаў свае пазіцыі палепшыць.

- Фактычна Беларусь засталася адзіным верным саюзнікам Расіі на постсавецкай прасторы?

- Я б сказаў інакш: Беларусь з’яўляецца самай залежнай ад Расіі постсавецкай краінай. Усе астатнія краіны, нават удзельнікі АДКБ і ЕАЭС, праводзяць значна больш самастойную палітыку: і ў супрацоўніцтве з Еўрасаюзам, і з НАТА, і ЗША.  

- Ці можна разарваць зачараванае кола ўсеахопнай залежнасці Беларусі ад Расіі?

- Гэта неабходна для ўстойлівасці Беларусі як дзяржавы, хаця і няварта адразу рабіць рэзкія рухі. На бліжэйшы час пэўным прыкладам для Беларусі хаця б магла стаць стратэгія Казахстана, які застаецца ў арбіце еўразійскай інтэграцыі, але захоўвае значную палітычную аўтаномію ад Расіі, самастойна развівае адносінах з Еўрасаюзам, ЗША і міжнароднымі арганізацыямі.

Пры вызначэнні знешняй палітыкі Беларусі трэба ўлічваць, што яна з’яўляецца самай залежнай ад Расіі краінай на постсавецкай прасторы. Між тым, ва Усходняй Еўропе эканамічна дамінуе Еўрасаюз і такая асіметрыя можа ў будучыні прывесці да значных стратаў, а таксама няўстойлівасці эканамічнага развіцця.  

Больш за тое, знешняя палітыка Расіі – асноўнага фармальнага саюзніка Беларусі – носіць надзвычай канфліктны характар у рэгіёне. Для мінімізацыі негатыўных наступстваў і прадухілення ўцягвання ў расійскія канфлікты Беларусі варта як мага больш дыстанцавацца ад знешняй палітыкі Расіі. Беларусь не мусіць стрымліваць развіццё стасункаў з краінамі, з якімі канфліктуе Расія.  

Беларусі варта выпрацоўваць  механізмы індывідуальнага супрацоўніцтва з Еўрасаюзам, ЗША, Кітаем, іншымі партнёрамі сыходзячы толькі з уласных інтарэсаў,  што можа стаць адзінай супрацьвагай залежнасці ад досыць вузкага рынку ЕАЭС, а таксама кампенсаваць дастаткова абмежаваны палітычны патэнцыял гэтага ўтварэння.