Валянцін Голубеў: Вывучэнне гісторыі ВКЛ павінна стаць дзяржаўнай праграмай

Падчас свайго выступу доктар гістарычных навук, прафесар, загадчык аддзелу гісторыі Беларусі Сярэдніх вякоў і пачатку Новага часу Інстытута гісторыі НАН Беларусі Валянцін Голубеў назваў асноўныя праблемы гістарыяграфіі і працэсу вывучэння гісторыі Вялікага Княства Літоўскага ў Беларусі. Іх прыводзіць Радыё Свабода:

1. Да пачатку 1990-х гадоў беларуская гістарыяграфія гісторыі ВКЛ прыйшла з вельмі сціплымі дасягненнямі. Гэтаму было шмат прычын, асноўная з якіх — адсутнасць у беларусаў сапраўднай нацыянальнай дзяржаўнасці і дзяржаўнай незалежнасці.

2. Беларуская гістарыяграфія ВКЛ як самастойны кірунак даследаванняў практычна адсутнічала ў БССР.

3. У савецкай Беларусі ВКЛ не вывучалася як дзяржаўнае ўтварэнне. Разглядаліся толькі асобныя пытанні сацыяльнага і эканамічнага разьвіцця беларускіх тэрыторый. Прычым гэтыя аспекты разглядаліся проста ў часе: напрыклад, сялянства ў часы феадалізму. Дзяржава Вялікае Княства Літоўскае не называлася.

4. Не даследаваліся пытанні палітычнай арганізацыі, вайсковай справы, культуры, адукацыі беларускіх зямель часоў ВКЛ. Прычыны — ідэалагічныя.

5. У 1990-я гады, калі даследчыкі сталі свабаднейшымі ў выбары тэмы, з'явілася больш прац па гісторыі ВКЛ, чым за папярэднія 50 гадоў.

6. Пачатак вывучэнню месца Беларусі ў гэтым дзяржаўным утварэнні паклалі працы гісторыка-аматара Міколы Ермаловіча, які выступіў супраць навязанага савецкай гістарыяграфіяй сцверджання пра тое, што ВКЛ было чужой для беларусаў дзяржавай. Мікола Ермаловіч быў сапраўдным змагаром за Вялікае Княства Літоўскае.

7. Вывучэнне беларускімі даследчыкамі знешняй палітыкі і дыпламатыі ВКЛ зводзіцца да вывучэння стасункаў з усходнім суседам.

8. У Акадэміі навук Беларусі вывучэннем ВКЛ займаецца 3–5 чалавек. Аддзел гісторыі, які займаецца гэтым перыядам, вельмі малы. Яго тэрмінова трэба пашыраць.

9. Выкладанне гісторыі Вялікага Княства Літоўскага грунтуецца на ненавуковых канцэпцыях. І па гэтых канцэпцыях мы вучым нашых маладых грамадзянаў.

10. Гісторыя ВКЛ, паводле Вышэйшай атэстацыйнай камісіі, з'яўляецца замежнай гісторыяй. Менавіта таму аспіранты пазбягаюць тэмаў, звязаных з ВКЛ, каб не абараняцца па замежнай гісторыі.

11. Гісторыя ВКЛ амаль не вывучаецца ў Берасці, Віцебску і Гомелі, дзе ёсць сур’ёзныя навуковыя цэнтры.

12. Трэба, каб вывучэнне гісторыі ВКЛ стала дзяржаўнай праграмай — хаця б на пяцігодздзе. Мы, гісторыкі, хацелі б атрымаць такую дзяржаўную замову.

Нагадаем, міжнародная навуковая канферэнцыя "Вялікае Княства Літоўскае: палітыка, эканоміка, культура" праходзіць у Мінску 5—6 лістапада. Яе ладзіць Нацыянальная Акадэмія Навук сумесна з Нацыянальнай бібліятэкай, Польскім інстытутам у Мінску, дзяржаўным і педагагічным універсітэтамі.