Эканамічнае супрацоўніцтва Беларусі і ЕС немагчыма разглядаць асобна ад пытанняў правоў чалавека

3-4 красавіка адбылося паяджэнне трэцяй пасля пацяплення адносін паміж Беларуссю і Еўрасаюзам Каардынацыйнай групы ЕС-Беларусь. Апроч таго з 28 сакавіка да 1 красавіка ў Беларусі працавала маніторынгавая місія Форума грамадзянскай супольнасці Усходняга партнёрства па сітуацыі грамадзянскай супольнасці, СМІ і правоў чалавека. У сувязі з гэтым, Беларуская нацыянальная платформа ФГС УП правяла ў "Прэс-клубе" пазачарговую прэс-канферэнцыю па выніках гэтых падзей на тле новых сацыяльна-палітычных умоў у краіне.

Кіраўнічка Каардынацыйнага камітэта БНП Святлана Каралёва падзякавала ўсёй грамадзянскай супольнасці Беларусі за салідарнасць.

"З гэтага моманту ўсе сустрэчы паміж ЕС і нашай дзяржавай з удзелам грамадзянскай супольнасці будуць асвятляцца ў СМІ. Мы, як удзельнікі, будзем інфармаваць усю нашу супольнасць аб тым, што адбываецца там", — запэўніла Святлана Каралёва.

Яна нагадала, што місія БНП — узмацненне голасу грамадзянскай супольнасці ў дыялогу паміж ЕС і Беларуссю для інтэграцыі краіны ў еўрапейскі кантэкст.

"Пасля падзей сакавіка наша місія апынулася пад парозай, нас адкінулі да ўзроўню 2010 года. 27 сакавіка БНП прыняла заяву, у якой мы прасілі прыпыніць гэты дыялог 3-4 красавіка. Мы пагадзіліся на сустрэчу, калі будзе зменены фармат. Па-першае, у павестцы дня павінна быць сітуацыя ў Беларусі ў сферы правоў чалавека, па-другое, што ў нас будзе прэс-канферэнцыя, і па-трэцяе, што мы падрыхтуем спіс усіх арыштаваных, які будзем раздаваць і МЗС, і амбасадам. Мы самі не чакалі такой рэакцыі Еўрасаюза, але прадстаўнікі ЕС выканалі сваё абяцанне і фармат сустрэчы быў зменены", — паведаміла Святлана Каралёва.

Што праўда, на частку сустрэчы ў закрытым фармаце прадстаўнікоў БНП не запрасілі, але вядома, што там вялася гаворка аб правах чалавека.

Нацыянальны каардынатар ФГС УП па Беларусі Улад Вялічка зазначыў, што Каардынацыйная група ЕС-Беларусь — амаль адзіны фармат перамоў паміж Беларуссю і Еўрасаюзам пасля падзей 2010 года, калі ўсе іншыя кантакты былі, фактычна, замарожаныя. Першая сустрэча каардынацыйнай групы адбылася год таму ў Бруселі, другая — у лістападзе 2016 года ўжо ў Беларусі, і трэцяя прайшла гэтымі днямі.

"Гэтая сустрэча была арганізавана ў найбольш складаным кантэксце масавых палітычных рэпрэсій, рэпрэсій супраць журналістаў і праваабаронцаў. Для нас было прынцыповым пачуць зразумелую пазіцыю еўрапейскіх структур па гэтых пытаннях, — распавёў Улад Вялічка. — Пытанне палітзняволеных да гэтага моманту з’язлялася мяжой, якая вызначала, пры якіх умовах Беларусь і ЕС могуць размаўляць. Цяпер мы бачым новую сітуацыю, калі беларускія ўлады не ствараюць фармальных падстаў, каб у Беларусі былі палітвязні. Тактыка палітычных рэпрэсій змянілася: мы назіраем затрыманні, штрафы, кароткатэрміновыя арышты, якія не дазваляюць весці размову аб існаванні ў Беларусі палітзняволеных".

Па словах Улада Вялічкі, перамоўная частка не была інавацыйнай: профільныя беларускія міністэрствы вялі размовы з адпаведнымі еўрапейскімі дырэктаратамі пад наглядам Еўрапейскай службы знешніх дзеянняў і МЗС.

Ліст сектарнага дыялогу досыць шырокі і ўключае пытанні адукацыі, транспарту, мытні, сацыяльнай палітыкі, энергетыкі, экалогіі і шэраг іншых. І на пэўную частку гэтай размовы запрошаная грамадзянская супольнасць. Праўда, гэтым разам адбылася абсалютна непрымальная рэч:

"Мы ўпершыню сутыкнуліся з запрашэннем беларускім бокам ад імя грамадзянскай супольнасці людзей, якія ні ў якім разе не могуць яе прадстаўляць у такога кшталту дыялогу. Я маю на ўвазе перш за ўсё спадара Шпакоўскага. Гэта досыць прынцыповае пытанне, і мы, як Нацыяальная платформа, будзем мець пэўныя прапановы і крытыку адносна фармата Каардынацыйнай групы ЕС-Беларусь", — заявіў Улад Вялічка.

Кіраўнік Беларускага Хельсінскага камітэта Алег Гулак зазначыў, што падчас сустрэчы ў грамадзянскай супольнасці сапраўды была магчымасць выказваца па ўсіх пытаннях. Асабліва важнасць гэтага ўдзелу падкрэсліваў еўрапейскі бок. Хоць пытанне правоў чалавека не было прадметам абмеркавання, але значэнне і неадрыўнасць гэтай тэмы ад агульнага палітычнага і эканамічнага кантэксту абодва бакі разумелі.

Па выніках пасяджэння каардынацыйнай групы чакаеца ўзгадненне парадку дня паміж беларускім і еўрапейскім бакамі ў якасці добрай волі, яна не мае юрыдычнай сілы.

"Для нас прынцыпова, каб эканамічнае супрацоўніцтва паміж Беларуссю і Еўрасаюзам не разглядалася асобна ад пытанняў правоў чалавека. Другое — мы бачым, што такога кшталту перамовы могуць мець дынамсіку толькі пасля таго, як будуць вызваленыя людзі, якія аказаліся па незразумелых прычынах за кратамі, у тым ліку і па "справе патрыётаў", — падкрэсіў Улад Вялічка.

Ён распавёў, што ніхто з шырокага кола людзей, з якімі сустракаліся прадстаўнікі місіі з розных краін, не прапаноўваў палітыку санкцый у дачыненні да Беларусі, гэта не бачыцца як канструктыўны крок, які дапаможа выйсці з сітуацыі. З іншага боку, незразумела, як можна весці далейшую размову, калі цяперашняя сітуацыя не будзе ўключана ў парадак дня беларуска-еўрапейскіх стасункаў.

"Немагчыма разглядаць палітычны крызіс асобна ад іх. Рэакцыя павінна быць, павінны быць выстаўленыя больш адназначныя крытэры беларуска-еўрапейскага дыялогу. Калі раней быў важны сам працэс перамоў, то цяпер павінны быць крытэры, па якіх можна меркаваць, што мы рухаемся. Але пакуль што працэс важнейшы за вынік", — канстатаваў нацыянальны каардынатар Форума грамадзянскай супольнасці Усходняга партнёрства па Беларусі.

Разам з тым ён зазначыў, што МЗС праявіла сябе найбольш прагрэсіўна, і варта вітаць такія крокі, як увядзенне бязвізавага рэжыму для замежнікаў на 5 дзён. Але няма гарантый таго, што такі прагрэс працягнецца, бо ў сакавіку мы назіралі моцны адкат.

Пасля правядзення маніторынгу місія прапанавала рэкамендацыі з васьмі пунктаў. Сярод іх пытанні наяўнасці і адсутнасці палітзняволеных, прыхільнасць да рэформ (дэкрыміналізацыя грамадзянскай актыўнасці, акрэдытацыя тэлеканала "Белсат", рэгістрацыя Праваабарончага цэнтра "Вясна"), больш высокая, чым раней абумоўленасць беларуска-еўрапейскіх стасункаў, інтэграцыя ў іх недзяржаўных суб’ектаў, выкананне Беларуссю ўзятых на сябе абавязкаў (Дарожная карта па рэфармаванні вышэйшай адукацыі, Канвенцыя ААН аб правах інвалідаў і г.д.).

Цяпер рыхтуецца поўная справаздача місіі, а таксама заява Еўрапарламента па сітуацыі ў Беларусі.